Projects: MARATHI PROJECT

mauKpRYz

vaDaLa ³maMuba[-´ yaoqaIla baR.ma.na.pa.marazI SaaLa k`. 1 maQaIla ]cca p`aqaimak ivaBaagaatIla [ya%ta 7vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMSaacaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro sarava do}na %yaaMcyaa saMpadnaavar haoNaayaa pirNaamaaMcaa AByaasa

saMSaaoQak

dovaoMd` p`Baakr KOrnaar

maaga-diSa-ka

p`a.EaIma. vaOSaalaI Baalaorava ma^Dma

maMuba[- AQyaapk ivaValaya Ê vaDaLa ³pUva-´

20102011

P`aqamapRYz

saMSaaoQak

dovaoMd` p`Baakr KOrnaar

maaga-diSa-ka

p`a.EaIma. vaOSaalaI Baalaorava ma^Dma

maMuba[- AQyaapk ivaValaya Ê vaDaLa ³pUva-´

20102011

P`amaaNap~

maI Ê Asao p`maaiNat krto kI Ê EaI. EaI. dovaoMd` p`Baakr KOrnaar

yaaMnaI vaDaLa³maMuba[-´ yaoqaIla baR.ma.na.pa.marazI SaaLa k`. 1 maQaIla ]cca p`aqaimak ivaBaagaatIla [ya%ta 7 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMSaacaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro sarava do}na %yaaMcyaa saMpadnaavar haoNaa-yaa pirNaamaaMcaa AByaasa yaa ivaYayaavar kRtIsaMSaaoQana saadr kolao Aaho. %yaasaazIcao kaya- %yaaMnaI maaJyaa maaga-dSa-naaKalaI kolao AsaUna ho %yaMacao svat:cao svatM~ laoKna Aaho.

maaga-diSa-ka

idnaaMk p`a. vaOSaalia Baalaorava ma^Dma

p`it&ap~

maI Ê EaI. dovaoMd` p`Baakr KOrnaar yaoqao namaUd krtao kI Ê BaartIya ga`amaINa punar-canaa saMsqaa saMcaailatÊ maMuba[- AQyaapk ivaValayaacyaa AQyaapk iSaxaNa pdivaka iWtIya vaYaa-cyaa AMSat:pUtI-saazI p`stut kRtIsaMSaaoQana saadr krIt Aaho.

maaJyaa kRtIsaMSaaoQanaacaa ivaYaya vaDaLa ³maMuba[-´ yaoqaIla baR.ma.na.pa.marazI SaaLa k`.1 maQaIla ]cca p`aqaimak ivaBaagaatIla [ya%ta 7vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMSaacaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro sarava do}na %yaaMcyaa saMpadnaavar haoNaa-yaa pirNaamaaMcaa AByaasa ha Aaho.

ho maaJao mauL sva$patIla Saas~Iya pwtInao kolaolao Sauw kRtIsaMSaaoQana Aaho. yaa kRtIsaMSaaoQanaamaQyao p`%yaxa p`ayaaoigak pwtInao saMkilat kolaolyaa maaihtIcyaa AaQaaro ilaihlaolao maaJao svatM~ laoKna Aaho. kahI mau_o spYT krNyaasaazI ]llaoK kolaolyaa saMdBa- ga`MqaatUna Gaotlaolyaa saMdBaa-vyaitir@t ]va-irt sava- laoKna kovaL maaJao svat:caoca Aaho. yaat kaoNaacaahI hstxaop naahI.

saMSaaoQak

idnaaMk EaI. dovaoMd` p`Baakr KOrnaar

?Nainado-Sana

maMuba[- AQyaapk ivaValaya Ê AQyaapk iSaxaNa pdivaka DI.eD.yaa SaOxaiNak AByaasak`maacaa ek Baaga mhNaUna [ya%ta saatvaItIla ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMSa AByaasataMnaa yaoNaayaa ADcaNaI ho kRtIsaMSaaoQana saadr krtanaa malaa Kup AanMad haot Aaho.

p`stut Ê kRtIsaMSaaoQanaasaazI maaga-diSa-ka AadrNaIya p`a.EaIma. vaOSaalia Baalaorava ma^Dma Ê yaaMnaI A%yaMt maaOilak Ê ]%kRYT va sauyaaogya maaga-dSa-na k$na maaJyaa ADcaNaI vaoLaovaoLI saaoDvaUna ]%tma sahkaya- kolao. %yaaba_la maI %yaaMcaa A%yaMt ?NaI Aaho.

tsaoca maaJyaa kayaa-t Ê maaJaI Aa[- saaO.maInaabaa[-` p`Baakr KOrnaar va maaJao vaDIla EaI p`Baakr dadajaI KOrnaar yaaMcao maaOilak sahkaya- imaLalao. maaJyaa Aa[--vaDIlaaMcyaa tsaoca prmaoSvar va kuladOvat sava-& va mahanauBaava maohuNao va ta[- tsaoca Aatapya-Mt Ê malaa laaBalaolao maaJao sava- gau$janavaga-Ê va maaJao ima~ prIvaar yaaMcyaa C~CayaomaQyao maI [qapya-Mt paohaocaU Saklaao. %yaamauLoca maI SatSa: %yaaMcaa ?NaI Aaho. AayauYyaBar jarI maI %yaaMcao ?Na foDNyaacaa p`ya%na kolaa trI maI %yaacao ?Na foDU SakNaar naahI. SabdaMcyaa maaQyamaatUna %yaaMcao AMSat: ?Na foDNyaacaa p`ya%na krIt Aaho.

kuzlyaahI ivaYayaacao AQyayana krtaMnaa %yaalaa maaga-dSa-naacaI AavaSyakta Asato. %yaakrIta jyaaMnaI malaa kRtIsaMSaaoQana inamaa-Na krNyaacaI saMQaI idlaI. ASaa maMuba[- AQyaapk ivaValayaacyaa saMsqaapk EaI.jao.ko.jaaQava sar yaaMcaa maI manaapasaUna AaBaarI Aaho.

yaa saMSaaoQanaakrIta malaa vaDaLa³maMuba[-´ baR.ma.na.pa.marazI SaaLa k`. 1 maQaIla ]cca p`aqaimak ivaBaagaacao mau#yaaQyaapk va [tr sahayyak iSaxak va iSaixaka yaaMcao maaolaacao sahkaya- laaBalao. tsaoca yaa saMSaaoQanaasaazI malaa maMuba[- AQyaapk ivaValayaÊ vaDaLa³pUva-´ cyaa ga`MqaalayaatIla

ga`Mqapala EaIma.jyaaotI maaoihto va EaIma.svaatI baao-haDo yaaMcao maaolaacao sahkaya- laaBalao. tsaoca maaJao ima~ vaga-ima~ raoSanaI saaonaavaNao ` rahUla yaaMcao yaa saMSaaoQana kayaa-t maaolaacao sahkaya- laaBalao. maI %yaaMcaahI ?NaI Aaho.

?NainadSao-naacyaa AMitma carNaat yaa kayaa-saazI kahI AMtga-t va baa( p`orkaMnaI malaa satt p`oirt kolao. yaa sava- maUt- va AmaUt- gaaoYTIMnaa maI AiBavaadna krtao. %yaacabaraobar %yaaMcao sahkaya- sada maaJyaa pazISaI rahao. ihca manaapasaUna

[-SvarcarNaI p`aqa-naa krtao.

Anauk`maiNaka

P`akrNa k`maaMk	]pp`krNa k`maaMk	tpSaIla	pRYz k`maaMk
	*	SaIYa-k	I
	*	Pa`maaNap~	II
	*	Pa`it&ap~	III
	*	?Nainado-Sana	IV
1		saMSaaoQana ivaYayaacaI AaoLK
	1.1	p`astaivak
	1.2	saMSaaoQanaacaI garja
	1.3	samasyaocao mah%%va
	1.4	samasyaa ivaQaana
	1.5	saMSaaoQanaatIla kayaa-%mak vyaa#yaa
	1.6	saMSaaoQanaacaI ]i_YTo
	1.7	gaRihtko va pirklpnaa
	1.8	saMSaaoQanaacaI vyaaPtI va mayaa-da
2		saMbaMiQat saMSaaoQana saaih%yaacaa AaZavaa
	2.1	saMSaaoQanaasaazI vaaprlaolyaa saMdBa- saaih%yaacaa AaZavaa
	2.2	pUvaI- Jaalaolyaa saMSaaoQanaacaa AaZavaa
	2.3	sadrcyaa saMSaaoQanaacao vaogaLopNa va ]pyau@tta
3		saMSaaoQanaacaI kaya-vaahI
	3.1	saMSaaoQana pQdtI va AiBaklp
	3.2	nyaadSa-na
	3.3	maaihtI saMklanaacaI saaQanao
	3.4	maaihtI ivaSlaoYaNaacaI saM#yaaSaas~Iya tM~o
	3.5	saMSaaoQanaacaI p`%yaxa kaya-vaahI
4		maaihtIcao saMklana ivaSlaoYaNa va Aqa-inava-cana
	4.1	maaihtIcao saMklana
	4.2	maaihtIcao ivaSlaoYaNa
	4.3	maaihtIcao Aqa-inava-cana
5		saaraMSa Ê inaYkYa- va iSafarSaI
	5.1	saaraMSa
	5.2	inaYkYa-
	5.3	iSafarSaI
	5.4	saMSaaoQanaacaI [tr iSaxakaMsaazI ]pyau@tta
	5.5	puZIla saMSaaoQanaasaazI saucanaa
	*	ga`MqasaUcaI
	*	piriSaYTo
	*	pUva-ksaaoTI
	*	]<arksaaoTI
	*	ivadyaaqyaa-McaI yaadI
	*	]pk`maaMcaI yaadI

Pa`krNa pihlao

saMSaaoQana ivaYayaacaI AaoLK

1.1 p`astaivak

Aaja AapNa 21 vyaa Satkat p`vaoSa kolaa Aaho. maanavaI jaIovanaacaI p`gatIcyaa idSaonao satt vaaTcaala sau$ Aaho. p`%yaok gaaoYTImaQyao ‘iva&ana’ Aaho. AaiNa iva&anaacaa payaa ‘gaiNat’ Aaho. gaiNatacaI inaima-tI maanavaanao kolaI mhNaUna gaiNatalaa ‘maanavainaima-t Saas~’ Asao mhTlao jaato. maanavaacaa [ithasa paihlyaasa laxyaat yaoto kIÊ ranaTI AvasqaotIla maanavaacaa sauQda gaiNat Avagat haoto. tao maaojadad krNyaasaazI JaaDavar Kacaa maart Asao. tsaoca maaojamaapasaazI gauMjaaÊ dgaDÊ gaaoTo yaaMcaa vaapr krIt Asao. vaOidk kaLacaa ivacaar kolyaasa ya&kuMDacaI maapo caaOrsaakRtIÊ pMcakaonaIÊ YaTkaonaI AYTkaonaI [.P`akarcaI idsaUna yaotat. yaava$na AapNaasa Asao mhNata yao[-la kI %yaa kaLat BaUimatIcaa caaMgalaa ivakasa Jaalaa haota.

baM^kMacao vyavaharÊ paosTacao vyavahar ivamaa kMpnyaa SaoAr baajaar yaa izkaNaI gaiMMNatacao &ana AsaNao garjaocao Asato. mhNaUna ‘f`ainsasa baokna’ mhNatat kIÊ “Mathamatics is the Gateway and key to all science” gaiNat ho sava- Saas~aMcao p`vaoSaWar Aaho. 1986 cyaa raYT/Iya SaOxaiNak QaaorNaanausaar 1 laI to 12 vaI pya-Mt gaiNat ivaYayaacao AQyaapna Ainavaaya- krNyaat Aalaolao Aaho. mhNaUna gaiMNat ho ek kaTokaor Saas~ va vyai@tcyaa vyai@tma%va ivakasaat %yaacaa vaaTa idsaUna yaotao. gaiMNat ivaYayaacaa AByaasak`ma ha caar Baagaat AByaasalaa gaolaa AsaUna to mhNajao 1. AMkgaiNat- i. SauQd gaiNat ii. ]pyaaoijat gaiNat 2. baIjagaiNat 3. BaUimatI 4. saaMi#yakI yaamaQyao gaiNatacao inamnap`aqaimak stravar 15% va ]ccap`aqaimak stravar 12% sqaana AByaasak`maat namaUd krNyaat Aalaolao Aaho. yaamaQyao ivadyaaqyaa-Mnaa gaiNatacaI savaa-MgaINa maaihtI imaLNyaasa madt haot Asato. sadr ivaYayaat 1 laI to 5 vaI pya-Mt saM#yaa&ana baorIja vajaabaakIÊ gauNaakarÊ BaagaakarÊ dSaaMSa ApUNaa-MkÊ vyavaharI ApUNaa-MkÊ nafataoTaÊ sarLvyaajaÊ cak`vaaZ vyaajaÊ GaataMkÊ vatu-LÊ i~kaoNaÊ caaOkaona vaR%ticatIÊ BaaOiMmatIk Aakar [. caa AByaasa kolaa jaat Asatao. mhNaUnaca “gaiNat mhNajao ivacaar ivainamaya ivaSlaoSaNa AaiNa tk-SauQd saMbaMQa jaaoDNao ASaa ivaivaQa xamataMcaa ivakasa krNyaacao saaQana Aqavaa maaQyama samajaUna %yaacaa pazpuravaa krNyaacaa p`ya%na haoya.” gaiNat ha ivaYaya ]cca va taMi~k iSaxaNaacaa payaa maanalaa jaatao. mhNaUna ivanaaobaa Baavao mhNatat kI “prmaoSvaracyaa KalaaoKala maI gaiNatalaa maanya krtao.” gaiNat ha ivaYaya Kyaa Aqaa-nao imaLlaolyaa &anaacaa vyavaharat ]pyaaoga krNyaacaa ivaYaya Aaho. mhNaUnaca dOnaMdIna vyavaharacao gaiNat raYT/p`gatIsaazI gaiNat vyai@tcyaa baaOiQdk ivakasaasaazI gaiNat Baavap`kTIkrNaasaazI gaiNat svaavalaMbanaasaazI gaiNat ASaI %yaacaI AavaSyakta BaasaU laagalaI Aaho.

tsaoca GaataMkavarIla ik`yaaMcao inayama saaMgaNao va to vaap$na ik`yaa krNao tsaoca sarasarIt idlaolyaa maaihtIva$na SaokDa nafataoTa kaZNao va sarasarI kaZNao. sarLvyaaja sau~acaa ]pyaaoga k$na ivacaarlaolaI maaihtI p`aPt krNao. AaiNa calana GaTkacaa AByaasa k$na sama va vyast calana yaaMcaa Aqa- laxaat Gao}na %yaaMcaa dOnaMidna vyavaharatIla ]dahrNao saaoDivaNyaasaazI ]pyaaoga krNao.

GaataMk yaa GaTkava$na ivaVaqaa-Mnaa AByaasak`maat va dOnaMidna jaIvanaamaQyao Asalaolyaa saM#yaaMcao p`maaNabaQdta va %yaMacaI AakDomaaoD samajato. AiNa ivaVaqaa-Msa ivaiSaYT saM#yaovarIla p`maaNabaQdta samajat Asato.

sarasarI yaa GaTkacaa ivadyaaqyaa-Mnaa AByaasak`maat va dOnaMidna jaIvanaat sarasarIcyaa sau~acaI AaoLK va sarasarI kSaI kaZtat. yaa ivaYayaI maaihtI imaLNyaasa madt haoto. AaiNa kuTMUbaacao sarasarI ]%pnna va [tr gaaoYTIMcaI sarasarI ivadyaaqyaa-Mnaa dOnaMidna jaIvanaat kaZta yaoto.

sarLvyaaja AaQaaro AByaasak`maat va dOnaMidna jaIovanaat ivadyaaqyaa-Mnaa ivaivaQa sau~aMcaI maaihtI va vyaajadr ksaa zrivalaa jaatao. yaaivaYayaI maaihtI imaLto. va dOnaMidna vyavaharatIla doNaIGaoNaI va ba^Mkocao vyavahar ivadyaaqyaa-Mnaa sarLvyaaja yaatUna krta yaotat.

calana yaa GaTkacyaa AaQaaro ivadyaaqyaa-Mnaa AByaasak`maat va dOnaMidna jaIvanaat ivaVaqyaa-Mnaa sama calana va vyast calana AaiMNa dOnaMidna jaIvanaat eKado kama krNyaasaazI iktI majaUrI VavaI laagato. yaasaMbaMQaIcao vyavahar calana GaTkatUna ivaVaqyaa-Mnaa kLt Asatat.

mhNaUnaca saQyaacyaa pirisqatIt gaiNat ivaYayaacao gaiNat ivaYayaacao &ana va AakDomaaoD ivadyaaqyaa-Mnaa saurLItpNao krta yaoNao AavaSyak Jaalaolao Aaho. mhNaUna saMSaaoQakanao sadr gaiNat ivaYayaatIla samasyaaMvar saMSaaoQana krNyaacao zrivalao.

1.2 saMSaaoQanaacaI garja gaiNat yaa ivaYayaalaa Saalaoya AByaasak`maat iktI mah%va Aaho.ho laxyaat Gao}na 1854 pasaunaca BaartamaQyao gaiNat ha ivaYaya eoicCk mhNaUna iSakvaNyaasa saurvaat JaalaI. 1937 maQyao Da^.raQaakRYNana kimaTInao gaiNatalaa iSaxaNaat mah%va Vavao Asao saucaivaNyaat Aalao. gaiNat ha ivaYaya AvaGaD Asalyaa karNaanao ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ha ivaYaya AavaDt naahI. %yaa karNaanao ivaVaqyaa-MmaQyao gaiNat ivaYayaabaQdla nyaUnagaMD inamaa-Na haotao. %yaamauLo ivaVaqaI- yaa ivaYayaakDo dula-xa krtat. ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaamaQyao p`aqaimak stravar Anaok samasyaa inamaa-MNa haotat.

prMtU Saalaoya stravar jaovha gaiNat iSakvaNyaacaa saMbaMQa yaotao. tovha maa~ ivaVaqyaa-Mcaa imaLNaara p`itsaad pahta yaabaabat saaSaMkta inamaa-Na hao} Sakola ASaI pirisqatI Aaho. yaacao mah%vaacao karNa mhNajao ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ha ivaYaya AvaGaD vaaTtao. karNa %yaaMnaa gaiNatacaI BaaYaaca samajalaolaI nasato.

gaiNat ho sava-spSaI- Aaho. maanavaI bahutaMSaI vyavahar ho kaoNa%yaa naa kaoNa%yaa p`karo gaiNataSaI saMbaQaIt Aahot.mhNaUna sakaLI ]zlyaapasaUna to ra~I Jaaopopya-Mt pavalaao pavalaI Aaplyaalaa gaiNatacaI madt GyaavaI laagato.gaiNatatIla saMbaaoQa saMklpnaaMcao Aaklana Jaalao naahI tr puZIla gaiNatI ik`yaaMcyaa AaklanaapasaUna vaMicat rhavao laagato mhNaUna p`aqaimak sqaravarca gaiNat ivaYayaacyaa saMklpnaa saMbaaoQa yaaMcao Aaklana haoNao garjaocao Asato.

kaoNa%yaahI sva$pacaI samasyaa hI icaMtajanak ivacaaraMcaI jananaI Aaho.mhNaUna Aaplyaa ina%yaacyaa vyavaharat eKada ADqaLa ikMvaa AsamaaQaanakark isqatI inamaa-Na JaalaI kI AapNa itcyaa inarakrNaabaddlacao ]paya SaaoQatao. iSaxaNa xao~at Anaok saMkuicat saMklpnaa p`cailat Aahot. Aaja sava-ca jana BaUtkaLacyaa saMdBaa-t kaLacaa ivacaar krtat. ASaa sava- p`itkUla inaraSaajanak pirisqatIt ekca vyai@t ASaI Aaho kI jaI BaivaYyaacyaa saMdBaa-t vat-maana kaLacaa ivacaar krola mhNajao ‘AQyaapk’ haoya.

prMtU varIla majakUracaa matItaqa- pahta Aaplyaa Asao laxaat yao[-la kI sava- vyavahar krIt AsataMnaa ivaVaqyaa-MMnaa vaarMvaar GaataMk calana sarasarI sarL vyaaja yaavarIla Saaibdk ]dahrNao saaoDivataMnaa gaiNatatIla dOnaMidna ]dahrNaaMcaI garja Baasaola tI saaoDivata yaavaIt ASaI Apoxaa Aaho.mhNaUna ADcaNaI jaaNaUna Gao}na yaaogya %yaa ]pk`maadvaaro ivaVaqyaa-Mnaa gaiNatacao kRityau@t va manaaorMjanaatUna iSaxaNaacaa AanaMd Gaota yaavaa va varIla gaiNatI ik`yaa dOnaMidna vyavaharat krta yaavyaat mhNaUna sadrcyaa samasyaovar saMSaaoQakalaa saMSaaoQana krNyaacaI garja BaasalaI.

1.3 saMSaaoQanaacao mah%va :

ivaVaqyaa-Mcaa savaa-MMgaINa ivakasa krNao ho iSaxaNaacao p`mauK Qyaoya Aaho tovha baaoQaa%makÊ Baavaa%makÊ ik`yaa%mak tsaoca BaaYaa kaOSalya ivakasaabaraobarca gaiNat ivaYayaalaadoiKla kaozarI Aayaaogaacyaa Ahvaalaanausaar Saalaoya ivaYayaat AtBaa-va krNyaat Aalaa.

ivaVaqaI-Ê iSaxakÊ mau#yaaQyaapkÊ palak Ê samaaja yaaMcyaa dRYTInao samasyaa saMSaaoQanaacao kaya- far maaolaacao zrto to puZIla p`maaNao saaMgata yao[-la.

h^lsao : yaaMcyaa matoÊ “vaastivak jagaat GaDt Asalaolyaa GaTnaak`maat AlpSa: hstxaop k$na %yaaMcyaa pirNaamaaMcao sauxma inairxaNa krNaoÊ pirxaNa krNao mhNajao kRtI saMSaaoQana haoya.”

“ &ana p`aPtIsaazI &ana samaRQdIsaazI vaO&ainak pQdtIcaa AvalaMba krNyaacyaa p`ik`yaolaa saMSaaoQana mhNatat.”

samasyaocaI garja inamaa-Na Jaalyaavar %yaatUna samasyaa mhNajao kaya trÊ “eKadyaa kamaat yaoNaaro saMBaavya ADqaLo haoya”.AaiNa yaa samasyaa saaoDivaNyaasaazI %yaacao mah%va jaaNaUna GaoNao AavaSyak Aaho.

saMSaaoQana AaiNa AQyaapna yaa prspr ivaraoQaI gaaoYTI nasaUna AQyaapnaatca saMSaaoQana k$na AiQakaiQak p`BaavaI AQyaapna krta yaoto.mau#ya%vao k$na gaiNat Aaplyaa dOnaMiodna jaIvanaaSaI AitSaya javaLcaa GainaYz saMbaMQa AsaNaara ivaYaya Aaho.ha ivaYaya nasata tr maanavaI jaIvana AgaiNatÊ rsahInaÊ p`maaNahIna va ]daisana Jaalao Asato.gaiNat yaa ivaYayaacao jaIvanaatIla dOnaMidna vyavaharIk va maanavaI rahNaImaanaacyaa dRYTIkaonaatUna A%yaMt mah%vaacao Asao Ananya saaQaarNa sqaana Aaho. svat:cyaa ivakasaasaaazI p`%yaokalaa gaiNat ivaYaya samajaNao A%yaMt AavaSyak Aaho.%yaat gaiNatacaa mau#ya payaa mhNajao p`aqaimak ik`yaa haoya %yaa p`%yaok p`aqaimak sqaravarIla tsaova ]cca p`aqaimak stravarIla maulaaMnaa yaoNao AavaSyak Aaho.

%yaasaazI p`aqaimak ik`yaa va GaataMkÊ calanaÊ sarasarIÊ sarLvyaaja kaZNao yaa ik`yaovar saMSaaoQana krNao va %ao na yaoNyaamaagacaI karNao SaaoQanao mah%vaacao Aaho. %yaacap`maaNao ekUNaca saMmasyaa saMSaaoQanaamauLo ivaVaqyaa-Mcaa savaa-MgaINa ivakasa hao[-laca pNa %yaacabaraobar iSaxakÊ mau#yaaQyaapkÊ samaajaacaa tsaoca [tr GaTkaMcaa ivakasa haoNyaacyaa dRYTInao madt hao[-la yaasaazI gaiNat yaaivaYayaatIla p`aqaimak ik`yaa va dOnaMidna vyavaharat ]pyaaogaI pDNaa¹yaa gaaoYTI krtaMnaa yaoNaa¹yaa samasyaaMvar saMSaaoQana krNao saMSaaoQakalaa mah%vaacao vaaTlao.

1.4 samasyaa ivaQaana

vaDaLa ³mauMba[-´ yaoqaIlaa baR.ma.na.pa.marazI SaaLa k` 1 maQaIala ]cca p`aqaimak ivaBaagaatIla [ya%ta 7 vaIcyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazaMSaacaa SaOxaiNak ]pk`maadvaaro sarava do}na %yaaMcaa saMpadnaavar haoNaa¹yaa pirNaamaaMcaa AByaasa

1.5 saMSaaoQanaatIla kayaa-%mak vyaa#yaa

P`a%yaok saMSaaoQana svatM~ Asato.saMSaaoQakanao samasyaocyaa iSaYa-katIla SabdaMcao Aqa- ivaiSaYT Aqaa-nao Gaotlaolao Asatat. kmaItkmaI AaiNa naomako Sabd vaap$na %yaa SabdaMcyaa vyaa#yaa saMSaaoQanaacyaa saMdBaa-t iloahUna kaZNao AavaSyak Asato SabdaMcyaa ASaa vyaa#yaa idlyaamauLo svat: saMSaaoQakalaa AaiNa [traMnaahI %yaacaa fayada haotao.

“saMSaaoQanaamaQyao eKaVa saM&ocaa sava-saamaanya Aqa- na Gaota %yaacaa ivaiSaYT mayaa-idt Asaa Aqa- Gaotlaa jaatao ASaa Aqaa-laa %yaa SabdaMcyaa kayaa-%mak vyaa#yaa Asao mhNatat.”

saMSaaoQanaatIla SabdaMcyaa vyaa#yaa mhNajaoca saMSaaoQakanao samasyaocyaa iSaYa-katIla SabdaMcaa saMSaaoQanaalaa laavalaolaa Aqa- haoya. saMSaaoQanaatIla SabdaMcyaa kayaa-%mak vyaa#yaaMmaQyao saMSaaoQakalaa samasyaa qaaoD@yaat maaMDta yaoto. saMSaaoQakalaa ivaYayaatIla saM&acaa jaao inaiScat Aqa- AiBap`ot Aaho tao Aqa- [traMnaa samajatao. saMSaaoQanaacaI AinaiScatta kmaI haoto. %yaacabaraobar %yaalaa idSaa va naomakopNaa yaotao.calaacao yaaogya maapna va inairxaNa krta yaoto saMbaMQaIt SabdaMcao Aqa- inaiScat haotat. tsaoca saMSaaoQanaamaQyao saM&acyaa kayaa-%mak vyaa#yaa idlyaa tr saMSaaoQakanao yaa saM&a kaoNa%yaa Aqaa-nao vaaprlyaa ho vaacakacyaa laxaat yaoto.saMSaaoQak va vaacak yaa daoGaaMcyaa ivacaarat ek sau~ta yaoto. p`stut kRtIsaMSaaoQanaatIla samasyaa ivaQaanaava$na saMSaaoQakalaa puZIla vyaa#yaa krta yaotIla.

vaDaLa ¹ mauMba[- SahratIla ek izkaNa

SaaLa ¹ jyaa izkaNaI AQyayana AQyaapnaacao kaya- caalato tsaoca ivaVaqaI- &ana ga`hNa krNyaasaazI ek~ yaotat va gau$ ³iSaxak´ %yaaMnaa maaga-dSa-na krtat to izkaNa mhNajao SaaLa haoya.

]cca p`aqaimak ¹ p`aqaimak iSaxaNaanaMtrcaa TPpa ³payarI´ mhNajao ]cca p`aqaimak haoya.

ivaBaaga ¹ ek ivaiSaYT p`karcaa ihssaa ³Baaga´ mhNajao ivaBaaga haoya.

[ya%ta 7 vaI ¹ [ya%ta 1 laI to [ya%ta 12 vaI yaa SaOxaiNak vagaa-pOkI [ya%ta 6 vaI naMtrcaa 7 vaa vaga- mhNajao [ya%ta 7 vaI haoya.

ivaVaqaI- ¹ satt AQyayana krNaaraÊ AQyayanakta- mhNajao ivaVaqaI-.

gaiNat ivaYaya ¹ maharaYT/atIla marazI maaQyamaacyaa AaOpcaairk iSaxaNa doNaa¹yaa p`aqaimak SaaLaMkrIta maharaYT/\rajya SaoxaiNak saMSaaoQana va p`iSaxaNa pirYad puNao yaaMkDUna maanya kolaolyaa Anaok ivaYayaapOkI ek Ainavaaya- ivaYaya

ivaYaya “eKado kama krNyaacaa ]_oSa hotU p`krNa gaaoYT mau_a baaba mhNajao ivaYaya haoya.”

inavaDk pazyaaMSa  “ivaiSaYT maaojaka zraivak GaTkasa inavaDk pazyaaMSa Asao mhNatat.”

]pk`ma “ivaVaqyaa-Mcyaa samasyaa saaoDivaNyaacyaa dRYTInao va %yaaMcyaa vat-naat badla GaDivaNyaacaa dRYTInao ]pyaaojalaolaI kaya-pQdtI mhNajao ]pk`ma haoya.”

saMpadna  “eKadI gaaoYT p`aPt k$na GaoNao mhNajaoca saMpadna haoya.”

pirNaama “eKadI gaaoYT eKado kama kolyaanaMtr %yaacaa SaovaT %yaacyaapasaUna haoNaarI flaEaRtI mhNajaoca pirNaama haooya.”

AByaasa “eKaVa ivaYayaacaa ikMvaa mauVaMcaa sarava krNao mhNajaoca AByaasa haoya.”

1.6 saMSaaoQanaacaI ]i_YTyao

eKado kaya- krNyaacyaa AaQaI %yaacaI ]i_YTyao zrivaNao AavaSyak Aaho. ]i_YTyao zrivalyaamauLo kayaa-laa inaiScat idSaa imaLto. ]i_YTaMva$na saMSaaoQana kSaasaazI kravayaacao Aaho. va %yaatIla TPpo kaoNato Aaho ho laxyaat yaoto. jaovha samasyaocaI jaaNaIva haoto. tovha itcyaa vyaaPtI ivaYayaI va KaolaI ivaYayaI farSaI klpnaa nasato. pNa saMSaaoQanaacaI samasyaa inaiScat kolyaanaMtr jaovha tI spYT SabdaMt maaMDlaI jaato. tovha %yaa samasyaocaI maaMDNaIca Aaplyaalaa saMSaaoQanaacaI vyaaPtI KaolaI mayaa-da saaMgat Asato. saMSaaoQanaacaI ]i_YTyao maaMDt AsataMnaa %yaat naomakopNaa va maaoja@yaa SabdaMvar Bar idlaa paihjao. tsaoca eka ]i_YTat ekaca AQyayana inaiScatIcaa ivacaar kolaolaa Asalaa paihjao.

saMSaaoQakanao kRtIsaMSaaoQanaasaazI KalaIla ]i_YTyao maaMDlaolaI Aahot.

1. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla AvaGaD vaaTNaayaa pazyaaMSaacaa SaaoQa GaoNao.

2. [ya%ta 7 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaabaabat gaaoDI inamaa-Na krNao.

3. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla SaMkaMcao inarsana krNao.

4. ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla kzINa vaaTNaayaa saMklpnaa SaaoQaUna kaZNao.

5. ivaVaqyaa-Mnaa ]pcaara%mak AQyaapnaacao maaga- saucaivaNao.

6. saMSaaoQanaakrIta inavaDlaolyaa ivaYayaalaa Anausa$na ivaVaqyaa-MtIla gaiNat ivaYayaatIla AaklanaatIla ]iNavaa SaaoQaUna kaZNao.

7. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaatIla saM#yaocyaa Dao@yaavar saM#yaa basaivaNao yaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mnaa GaataMk ivaYayaI maaihtI doNao.

8. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaatIla Gaat AaoLKUna gauNaakar kra yaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mnaa Gaat mhNajao naomako kaya to samajaavaUna doNao.

9. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaatIla saM#yaocyaa Dao@yaavar Gana doNao yaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mnaa saM#yaocyaa Dao@yaavar Gana ksaa Vavaa samajaavaUna doNao.

10. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaatIla calaa ik`koT KoLUyaa yaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mnaa sarasarI kSaI kaZavaI to samajaavaUna doNao.

11. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaatIla pustk vaacana spQaa- yaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mnaa vyast calana ksao kaZtat to samajaavaUna doNao.

12. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaatIla kama kra kama kra yaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mnaa sama calana ksao kaZtat to samajaavaUna doNao.

13. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaatIla ba^Mk banavaaÀba^Mkocaa KoL yaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mnaa mau_la vyaajadr sarLvyaaja rasa [.saMklpnaa samajaavaUna doNao.

14. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaatIla qaaLI foka sau~ saaMgaa yaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mnaa sarLvyaajaacao sau~ kaoNato to samajaavaUna doNao.

15. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaatIla AaoLKa pahU maI kaoNa yaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mnaa Gaat va Gana ksao AaoLKtat to samajaavaUna doNao.

16. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaatIla ivaivaQa AQyaapna pQdtIMcaa va SaOxaiNak saaQanaaMcaa vaapr yaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mnaa sau~aMcaI rcanaa samajaavaUna doNao.

17. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaatIla 5 cyaa 5vyaa GaatacaI KoLacaI pQdt yaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mnaa saM#yaocaa gauNaakar GaataMk sva$pat ksaa krtat to samajaavaUna doNao.

18. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaatIla calaa Saaibdk ]dahrNao saaoDvaUyaa yaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mnaa GaataMkÊ calanaÊ sarasarIÊ sarLvyaaja yaavarIla Saaibdk ]dahrNao samajaavaUna doNao.

19. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaatIla paya samaana Gaat samaana ek Asatao yaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mnaa samaana saM#yaa va Gaat samaana ksaa Asatao to samajaavaUna doNao.

20. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaatIla SaaLota jaa}yaa gaiNat iSakUyaa yaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mnaa CaoTICaoTI ]dahrNao samajaavaUna doNao.

21. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaatIla calaa KoLUyaa gaiNatI KoL yaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mnaa Gana va GaataMkacao vaacana ksao kravao to samajaavaUna doNao.

1.7 gaRihtko va pirklpnaa

gaRihtko

saMSaaoQana ho kahI gaRihtkaMvar AaQaarlaolao Asato. saMSaaoQana krtaMnaa kahI gaaoYTI pirisqatI GaTk gaRiht Qarlaolao Asatat. AajaUbaajaUcyaa pirisqatIla kahI GaTk Aaho tsaoca maanya kolaolao Asatat. saMSaaoQanaamaQyao isovakRt pirisqatIcaI mau_osaUd va tk-SauQd maaMDNaI kravaI laagato. isovakRt kolaolyaa pirisqatInausaar saMSaaoQakanao puZIlap`maaNao gaRihtko kolaolaI Aahot.

vaDaLa³maMuba[-´ yaoqaIla kaorbaa iMMmazagar baR.ma.na.pa.marazI SaaLa k`. 1 maQaIla ]cca p`aqaimak ivaBaagaatIla [ya%ta 7 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMSaacaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro sarava do}na %yaaMcyaa saMpadnaavar haoNaa-yaa pirNaamaaMcaa AByaasa

1. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaacaa pazyak`ma ivaVaqyaa-Mcyaa vayaaogaTalaa Anau$p Aaho.

2. [ya%ta 7 vaI caI pazyapustko pazyaaMSaalaa nyaaya doNaarI Aahot.

3. [ya%ta 7 vaI caI pazyapustko ivaVaqaI- va iSaxakaMcyaa garjaa pUNa- krNaarI Aahot.

4. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa manaat gaiNat ivaYayaaba_la gaaoDI inamaa-Na hao[-la.

5. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla saM#yaocyaa Dao@yaavar saM#yaa basaivaNao yaat ivaVaqaI- GaataMk Gaat ksaa dotat ho saaMgatIla.

6. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla Gaat AaoLKUna gauNaakar kra yaat ivaVaqaI- Gaat mhNajao naomako kaya to saaMgatIla.

7. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla saM#yaocyaa Dao@yaavar Gana doNao yaat ivaVaqaI- Gana ksaa Vavaa to saaMgatIla.

8. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla calaa ik`koT KoLUyaa yaat ivaVaqaI- sarasarI kSaI kaZavaI to saaMgatIla.

9. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla pustk vaacana spQaa- yaat ivaVaqaI- vyast calana ksao kaZtat to saaMgatIla.

10. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla kama kra kama kra yaat ivaVaqaI- sama calana ksao kaZtat to saaMgatIla.

11. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla ba^Mk banavaaÀba^Mkocaa KoL yaat ivaVaqaI- mau_laÊ vyaajadrÊ sarLvyaajaÊ rasa [. saMklpnaa saaMgatIla.

12. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla qaaDI foka sau~ saaMgaa yaat ivaVaqaI- sarLvyaajaacao sau~ saaMgatIla.

13. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla AaoLKa pahU maI kaoNa yaat ivaVaqaI- Gaat va Gana ksao AaoLKtat to saaMgatIla.

14. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla ivaivaQa AQyaapna pQdtIMcaa va SaOxaiNak saaQanaaMcaa vaapr yaat ivaVaqaI- sau~aMcaI rcanaa saaMgatIla.

15. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla 5 cyaa 5vyaa GaatacaI KoLacaI pQdt yaat ivaVaqaI- saM#yaocaa gauNaakar GaataMk sva$pat ksaa krtat to saaMgatIla.

16. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla calaa Saaibdk ]dahrNao saaoDvaUyaa yaat ivaVaqaI- GaataMkÊ calanaÊ sarasarIÊ sarLvyaaja yaavarIla Saaibdk ]dahrNao ksao saaoDvatat too saaMgatIla.

17. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla paya samaana Gaat samaana ek Asatao yaat ivaVaqaI- samaana saM#yaa va Gaat samaana ksaa Asatao too saaMgatIla.

18. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla SaaLota jaa}yaa gaiNat iSakUyaa yaat ivaVaqaI- CaoTICaoTI ]dahrNao kSaI saaoDvatat too saaMgatIla.

19. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla calaa KoLUyaa gaiNatI KoL Gana yaat ivaVaqaI- va GaataMkacao vaacana ksao kravao too saaMgatIla.

Pairklpnaa

AByaasa ivaYayaasaMbaQaI jamaivalaolyaa maaihtIcao vagaI-krNa kolyaanaMtr pirklpnaocaI paSva-BaUmaI tyaar haoto. imaLivalaolyaa maaihtIcyaa AaQaaro saMSaaoQak manaaSaI kahI AMdaja baaMQaU laagatao. yaalaaca Saas~Iya BaaYaot ‘pirklpnaa’ Asao mhNatat.

sava-saamaanya AnauBava va inarIxaNa &ana va tka-cyaa AaQaaro kolaolao saMSaaoQana Asato. samasyaosaMbaMQaI kolaolao va isaQd na Jaalaolao ivaQaanaa%mak ]%tr mhNajao pirklpnaa haoya. pirklpnaa hI sa%yainaYz Asato. jyaa ivaQaanaacaI sa%yaasa%yata pDtaLUna pahta yaoto. itlaa pirklpnaa Asao mhNatat. inarIxaNa ha saMSaaoQanaacaa payaa Asatao. %yaa inarIxaNaalaa saMSaaoQana kayaa-laa ek inaiScat idSaa doNyaasaazI pirklpnaa mah%vaacaI Asato.

pirklpnaocao daona p`kar pDtat.

1. inado-iSat pirklpnaa ikMvaa saMSaaoQana pirklpnaa

jyaa pirklpnaomaQyao AnauBavaa%mak Asao ivaQaana Asato %yaasa inado-iSat

pirklpnaa Asao mhNatat. yaa pirklpnaot pirNaama kaoNa%yaa p`karcaa Asaola yaacaI idSaa dSa-ivalaolaI Asato.tI Qanaa%mak ?Naa%mak AsaU Sakto.

2. SaUnya pirklpnaa

]pcaaranaMtrhI pUvaI- Asalaolyaa pirisqatIt kahIca badla haoNaar naahI Asao jyaa pirklpnaomaQyao mhTlaolao Asato. tI SaUnya pirklpnaa haoya.

1. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla saM#yaocyaa Dao@yaavar saM#yaa basaivaNao yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

2. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla Gaat AaoLKUna gauNaakar kra yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

3. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla saM#yaocyaa Dao@yaavar Gana doNao yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

4. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla calaa ik`koT KoLUyaa yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

5. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla pustk vaacana spQaa- yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

6. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla kama kra kama kra yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

7. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla ba^Mk banavaaÀba^Mkocaa KoL yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

8. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla qaaDI foka sau~ saaMgaa yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

9. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla AaoLKa pahU maI kaoNa yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

10. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla ivaivaQa AQyaapna pQdtIMcaa va SaOxaiNak saaQanaaMcaa vaapr yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

11. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla 5 cyaa 5vyaa GaatacaI KoLacaI pQdt yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

12. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla calaa Saaibdk ]dahrNao saaoDvaUyaa yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

13. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla paya samaana Gaat samaana ek Asatao pahuyaa yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

14. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla SaaLota jaa}yaa gaiNat iSakUyaa yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

15. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla calaa KoLUyaa gaiNatI KoL yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

1.8 saMSaaoQanaacaI vyaaPtI va mayaa-da

saMSaaoQanaacaI vyaaPtI

saMSaaoQana ho kaoNa%yaa BaaOgaaoilak ivaYayaaSaI pirisqatISaI saMbaMiQat Aaho. %yaatIla kaoNa%yaa laaokaMSaI saMbaMiQat Aaho. %yaaMcyaa kaoNakaoNa%yaa GaTkaMSaI saMbaMiQat Aaho. va yaa saMSaaoQanaacao inaYkYa- kaoNaalaa laagaU pDtIla. yaacaI AcaUkpNao maaihtI doNao. mhNajao ‘saMSaaoQanaacaI vyaaPtI’ spYT krNao.

saMSaaoQanaacaI mayaa-da

saMSaaoQanaat jyaa GaTkaMvar saMSaaoQakacao inarIxaNa nasato va jao GaTk saMSaaoQanaacyaa inaYkYaa-Mnaa mayaa-da Gaalat Asatat %yaaMcaa ]llaoK krNao mhNajao saMSaaoQanaacyaa mayaa-da saaMgaNa haoya.

P`astut kRtIsaMSaaoQana kaorbaa imazagar baR.ma.na.pa.marazI SaaLa k`. 1 vaDaLa maMuba[- yaoqaIla ]cca p`aqaimak ivaBaagaatIla [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla GaaMtakÊ sarasarIÊ calana va sarLvyaaja yaa GaTkaMpUrtoca mayaa-idt Aaho.

P`akrNa 2 ro

saMbaiQat saMSaaoQana saaih%yaacaa AaZavaa

2.1 saMSaaoQanaasaazI vaaprlaolyaa saMdBa- saaih%yaacaa AaZavaa

kaoNatohI kaya- vya@tI svatM~ svaivacaaranao k$ Sakt naahI. %yaasaazI %yaalaa kaoNaacaI naa kaoNaacaI madt GyaavaIca laagato. %yaacap`maaNao saMdBa- pustkaMcaI madt GyaavaI laagato.

saMdBa- pustkaMcaI madt Gaotlyaanao kRtIsaMSaaoQanaasaazI inavaDlaolyaa ivaYayaaMcyaa ivaYayaaMcyaa saMSaaoQanaacaI AiQak saKaolapNao maaihtI jaaNaUna Gaota yaoto. navaIna kRtI navaIna ]pk`ma tsaoca [traMnaI kolaolyaa kayaa-ivaYayaI maaihtI imaLto.

ivaivaQa saMdBa- saaih%yaacaa vaapr kolyaanao Aaplao saMSaaoQana kaya- yaaogya idSaonao caalalao Aaho kI naahI yaacaa pDtaLa Gaota yaotao. saMdBa- saaih%yaacyaa AaZavyaacyaa payaavarca saMSaaoQanaacaI puZIla [maart rcalaI jaaNaar Asato. saMdBa- saaih%ya imaLivaNyaasaazI Anaok saMdBa- maaisako maaihtIkaoSa inayatkalaIko paixako [. naaoMdI zovalyaa Aahot.

P`astut kRtIsaMSaaoQana pUNa- krNyaasaazI ivaivaQa saMdBa- pustkaMcaa ]pyaaoga kolaa Aaho.

A.k`.	pustkacao naava	laoKna va p`kaSana
1	p`qama vaYa- DI.eD.gaiNat	sauivacaar p`kaSana maMDLÊ puNao. ivaVa baolasaro saMtaoYa laulao
2	p`qama vaYa- DI.eD.gaiNat	fDko p`kaSanaÊ kaolhapUr. p`a.saaO.BaartI kulakNaI-Ê Da^M.ASaaok vaOVÊ Da^M.ko.baaodaDo-
3	p`qama vaYa- DI.eD.gaiNat	saMskar p`kaSanaÊ laatUr. Da^.Accyaut p`Baakr gaMQaÊo p`a.EaIkRYNa baapUrava laaMDgao
4	gaiNat [ya%ta 7 vaI	maharaYT/ rajya pazyapustk inaima-t va AByaasak`ma saMSaaoQana maMDLÊ puNao.
5	kRitsaMSaaooQana va navaaopk`ma p`stavanaa va maagadSa-na	sauivacaar p`kaSana maMDLÊ puNao. svaatI gaaDgaIL
6	Dictionary of Primary Education	A.P.H Publication Corporation- New Delhi.
7	pirmala SabdkaoSa (marazI[Mga`jaI)	pirmala p`kaSana AaOrMgaabaad. ya.d.QaayagauDo. ma.ga.QaayagauDo.
8	SaaoQa iva&ana kaoSa saaQana va saMdBa- ga`Mqa	puNao ivaVaqaI- gaRh p`kaSana puNao. Da^.du.ka.saMt
9	iSaxaNaSaas~ saamaaijak Saas~atIla saM&a va isaQdaMtacaa kaoSa	DayamaMD p`kaSana puNao. Da^. baI.Aar.jaaoSaI.

2.2 pUvaI- Jaalaolyaa saMSaaoQanaacaa AaZavaa

1. samasyaa ivaQaana

[. 7 vaI cyaa gaiNat pazyak`maatIla inavaDk ivaYayaaMcyaa AaQaaro daona AQyaapna pQdtIMcaa taOlainak AByaasa

saMSaaoiQaka  EaIma. ica~a rGaUnaaqa saaohnaI

pQdt  p`ayaaoigak pQdt

]i_YTyao

1. pazyak`maabaabat dOnaMidna AQyaapna pQdtIcaI vaOiSaYTyao zrivaNao.

2. navyaa AQyaapna pQdtIcaI dOnaMidna AQyaapna pQdtIpoxaa inamna AsaNaarI vaOiSaYTyao inaiScat krNao.

inaYkYa-

1. daonhI pazyak`maacyaa vaoLI p`ayaaoigak saMpadna va inayaMi~t gaTacao saMpadna yaamaQaIla AQyayanaacaa frk Anauk`mao saaqa-ktocyaa 0.1 va 0.5 stravar laxaNaIya Aalaa.

2. 11 ivaVaqyaa-Mcaa Apvaad vagaLta zrlaolyaa sava- ivaVaqyaa-Mcao saMpadna inayaMi~t gaTat dOnaMidna AQyaapna pQdtInao iSakNyaapoxaa p`ayaaoigak gaTamaQyao AsataMnaa navaIna AQyaapna pQdtInao iSakivalyaavar jaast Jaalyaacao idsato.

2 samasyaa ivaQaana

[. 5 vaI cyaa gaiNatacyaa pazyak`maatIla ivaiSaYT GaTk inavaDUna %yaaMcyaa AQyaapnaasaazI p`yaaoga saMca tyaar krNao

saMSaaoiQaka  saaO. inama-laa kvao-

pQdt  savao-xaNa pQdt

kalaavaQaI  ]plabQa naahI

]i_YTyao

1. %yaa p`yaaoga saMcaacaI AQyayana AQyaapna p`ik`yaotIla ]pyau@tta AjamaivaNao.

inaYkYa-

1. gaiNatacyaa AQyaapnaasaazI parMparIk AQyaapna pwtI AaiNa p`ayaaoigak AQyaapna pwtIcaa saarKaca pirNaama Aaho.

3 samasyaa ivaQaana

[. 7 vaI gaiNatacyaa pazyak`maatIla inavaDk pazyaaMSaavar bahui_k

inaima-tIcyaa va parMparIk pwtIcaI ]da.tyaar krNao va %yaaMcaa saravaacaa ivaVaqyaa-Mcaa saMpadnaavar haoNaara pirNaama AByaasaNao

saMSaaoiQaka  saaO. sauinata Baagavat

pQdt  p`ayaaoigak pQdt

kalaavaQaI  ]plabQa naahI

]i_YTyao

1. [. 7 vaI gaiNatacyaa pazyak`maatIla inavaDk pazyaaMSaavar bahui_k

inaima-tIcyaa va parMparIk pwtIcaI ]da. tyaar krNao.

2. [. 7 vaI gaiNatacyaa pazyak`maatIla parMparIk pwtIcaI ]da. tyaar krNao.

inaYkYa-

1. p`yaaoga sau$ krNyaapUvaI- saMSaaoiQakonao [.7 vaI cyaa gaiNatacyaa pazyapustkacao inarIxaNa kolao toovha Asao AaZLlao kI javaL javaL sava-ca pazyaaMSaavar baaOiQdk inaima-tIcaI ]da.tyaar krNayaasa BarpUr vaava Aaho.

2. saMSaaoQakanao p`yaaogaasaazI inavaDlaolyaa pazyaaMSaavar baaOiQdk inaima-tIcaI ]da. tyaar krNyaasa BarpUr vaava Aaho.

3. saMSaaoQakanao p`yaaogaasaazI inavaDlaolyaa pazyaaMSaavar p`ayaaoigak va inayaimat gaTacyaa saMpadna patLI samaanaca rahto.

4 samasyaa ivaQaana

[. 8 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla Qana ApUNaa-MkacaI baorIja yaa GaTkaMcaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro sarava do}na %yaaMcyaa saMpadnaavar haoNaa-yaa pirNaamaaMcaa AByaasa

saMSaaoiQaka  EaImatI. jayaEaI Qamaa- Qalapo

pQdt  p`ayaaoigak pQdt

kalaavaQaI  ]plabQa naahI

]i_YTyao

1. ivaVaqyaa-Mnaa ApUNaa-MkaivaYayaI maaihtI doNao.

2. ivaVaqyaa-Mcyaa caukaMcaa SaaoQa GaoNao.

3. ivaVaqyaa-Mcao gaiNat ivaYayaatIla pUva-&ana va saMklpnaa spYT krNao.

inaYkYa-

1. gaiNat ivaYayaatIla BaItI dUr kolaI Asata ivaVaqaI- ]da.saaoDivatat.

2. inayama saMklpnaa spYT kolyaasa ivaVaqaI- ]da.AcaUk saaoDivatao.

3. dUrdSa-navarIla SaOxaiNak kaya-k`ma pahNyaasa p`vaR<a kolao Asata ivaVaqaI- ]da. saaoDivatao.

5 samasyaa ivaQaana

[. 3 rI gaiNat ivaYaya AQyayana AQyaapnaat ]saNyaacaI vajaabaakI GaTakasaazI k`mapazacaI pirNaama karkta AByaasaNao

saMSaaoiQaka  EaI. jaTnauro dyaanaMd QaaoMDIrama

pQdt  p`ayaaoigak pQdt

kalaavaQaI  ]plabQa naahI

]i_YTyao

1. [. 3 rI gaiNat ivaYaya AQyayana AQyaapnaat k`mainvat AQyayana k`mapazacaI pirNaama karkta AByaasaNao.

2. daona AMkI ]saNyaacaI vajaabaakI AQyaapnaasaazI k`mainvat AQyayana pQdtInao k`mapazacyaa paya.yaa inaiScat krNao.

inaYkYa-

1. pUva- caacaNaImaQyao sava- ivaVaqaI- 0 to 10 yaa vaarMvaarIta vaga-vaarImaQyao Aalyaanao sava- ivaVaqyaa-Mnaa ]pcaara%mak AQyaapnaacaI AavaSyakta Aaho.

2. ]pcaara%mak AQyayanaatUna k`mapazacyaa pQdtInao AQyaapna Jaalyaanao bahutaMSa ivaVaqyaa-Mnaa 20 pOkI 20 mhNajao SaokDa 100 gauNa imaLalao.

3. pUva- caacaNaIcyaa va ]<ar caacaNaIcyaa p`aPtaMkacyaa tulanaoWaro imaLalaolao inaYkYa- pUva- caacaNaIpoxaa ]pcaarao<ar caacaNaIt ivaVaqyaa-MnaI 286 gauNa AiQak imaLivalyaanao 286 gauNaaMcaI gauNava<aavaaZ Jaalyaacao idsaUna yaoto.

4. pUva- caacaNaIcyaa va ]<ar caacaNaIcyaa maQyamaanaacyaa tulanaoWaro imaLalaolao inaYkYa- Asao kI pUva- caacaNaI saaoDivaNyaapUvaI-- ivaVaqyaa-Mnaa k`mapazacyaa pQdtInao AQyayana AQyaapna na Jaalyaanao pUva- caacaNaItIla gauNava<aavaaZ kmaI Jaalyaacao idsaUna yaoto. va ]<ar caacaNaItIla gauNava<aavaaZ SaokDa 71.5 AiQak Asalyaacao idsaUna yaoto.

6 samasyaa ivaQaana

varLI yaoqaIla janata ivaValayaatIla ]cca p`aqaimak ivaBaagaatIla [.5 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMSaacaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro sarava do}na %yaaMcyaa saMpadnaavar haoNaa-yaa pirNaamaaMcaa AByaasa

saMSaaoQak  EaI. baabaasaahoba ravasaahoba maanao

pQdt  p`ayaaoigak pQdt

kalaavaQaI  ]plabQa naahI

]i_YTyao

1. [ya%ta 5 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla AvaGaD vaaTNaayaa pazyaaMSaacaa SaaoQa GaoNao.

2. [ya%ta 5 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaabaabat gaaoDI inamaa-Na krNao.

3. [ya%ta 5 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla SaMkaMcao inarsana krNao.

4. [ya%ta 5 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla icanhaMbaabat pUropUr maaihtI doNao.

5. [ya%ta 5 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNatatIla ApUNaa-Mk dSaaMSa ApUNaa-Mk AaoLKta yaoNao.

6. ivaVaqyaa-Mnaa ApUNaa-MkavarIla ik`yaa krtaMnaa yaoNaa.yaa samasyaaMcaI karNao SaaoQaNao.

7. [ya%ta 5 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa dSaaMSa ApUNaa-MkacaI baorIja vajaabaakI gauNaakar yaaMcyaa saMbaaoQaacao va p`ik`yaaMcao Aaklana k$na doNao.

8. rabaivalyaolyaa ]pk`maaWaro %yaaMcyaa saMpadnaavar haoNaa.yaa pirNaama AByaasaNao.

inaYkYa-

1. ivaVaqyaa-Mnaa dSaaMSa ApUNaa-Mk AaoLK krta yao} laagalaI.

2. ivaVaqyaa-Mnaa dSaaMSa ApUNaa-MkavarIla ik`yaa krta yaovaU laagalyaat.

3. ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaabaabat AavaD inamaa-Na JaalaI.

4. ivaivaQa ]pk`maat ivaVaqaI- sahBaagaI haoNyaasa ivaVaqaI- svaMyamap`rNaonao tyaar Jaalao.

5. ]pk`ma rabaivalyaamauLo ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadNaUkIt laxaNaIya frk pDlaa.

7 samasyaa ivaQaana

caoMbaur yaoqaIla maha%maa ejyaukoSana saaosaayaTI marazI maaQyaimak SaaLotIla ]cca p`aqaimak ivaBaagaatIla [.8 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMSaacaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro sarava do}na %yaaMcyaa saMpadnaavar haoNaa-yaa pirNaamaaMcaa AByaasa

saMSaaoQak  EaI. ivajayakumaar iBamaajaI palavao

pQdt  p`ayaaoigak pQdt

kalaavaQaI  ]plabQa naahI

]i_YTyao

1. [ya%ta 8 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla AvaGaD vaaTNaayaa pazyaaMSaacaa SaaoQa GaoNao.

2. [ya%ta 8 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaabaabat gaaoDI inamaa-Na krNao.

3. [ya%ta 8 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla SaMkaMcao inarsana krNao.

4. [ya%ta 8 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla AvaGaD vaaTNaayaa saMklpnaa SaaoQaUna kaZNao.

5. ivaVaqyaa-MnamaQyao gaiNat ivaYayaat AaZLNaayaa ]iNavaa SaaoQaUna kaZNao.

6. ivaVaqyaa-MnamaQyao gaiNatI dRYTIkaona inamaa-Na krNao.

7. ivaVaqyaa-MnamaQyao gaiNatI ivaYayaatIla naapasaIcao p`maaNa kmaI krNao.

8. rabaivalaolyaa ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadNaUkIt haoNaara pirNaama AByaasaNao.

inaYkYa-

1. [ya%ta 8 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla AaoLKa pahU maI kaoNa yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadNaUkIt laxaNaIya frk pDlaa.

8 samasyaa ivaQaana

marazI maaQyamaacyaa p`aqaimak SaaLotIla [ya<aa 1 laI va 2 rI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla p`aqaimak ik`yaaMmaQaIla kzINa saMbaaoQa va p`ik`yaa yaaMcaa SaaoQa Gao}na %yaavar ]paya saucaivaNao

saMSaaoQak  EaI. tukarama jagadaLo

pQdt  savao-xaNa pQdt

kalaavaQaI  ]plabQa naahI

]i_YTyao

1. ivaVaqyaa-McaI Aaklana xamata ivakisat krNao.

2. gaiNatatIla inayamaaMcaa navaIna pirisqatIt ]pyaaojana krNao.

3. gaiNat ivaYayaaWaro ivaVaqyaa-Mcaa vyai@tma%va ivakasa krNao.

4. ivaVaqyaa-Mcyaa gaiNatatIla p`gatIt vaaT krNao.

inaYkYa-

1. ivaVaqaI- AMk AaoLK krtaMnaa ADKLtat.

2. ivaVaqaI- p`aqaiMMMMmak ik`yaocaI ]da.saaoDivatat.

9 samasyaa ivaQaana

bavao-nagar ma.na.pa. SaaLa k`.4 GaaTkaopr yaoqaIla [ya<aa 2rI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla baorjaocaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro sarava do}na %yaaMcyaa saMpadnaavar haoNaayaa pirNaamaaMcaa AByaasa

saMSaaoQak  EaImatI. Ainata iksana raokDo

pQdt  p`ayaaoigak pQdt

kalaavaQaI  ]plabQa naahI

]i_YTyao

1. ivaVaqyaa-Mnaa baorIja saMpadna krta yaoNao.

2. ivaVaqyaa-MnamaQyao gaiNatI dRYTIkaona inamaa-Na krNao.

3. baorIja ik`yaocaa sarava doNao.

4. ivaVaqyaa-MnamaQyao gaiNatacyaa gaiNatIya maulaBaUt ik`yaa saMpadna krta yaoNao.

5. ivaVaqyaa-Mt caaOksa p`vaR<aI inamaa-Na krNao.

6. ivaVaqyaa-MnamaQyao AcaUk ]da. saaoDivaNyaacaI xamata ivakisat krNao.

7. samasyaaMcaa icaik%sak AByaasa saMpaidt krta yaoNao.

inaYkYa-

1. p`ayaaoigak gaTatIla ivaVaqyaa-Mvar ]pk`ma rabaivalyaamauLo ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla baorIja ik`yaovarIla p`Bau%va imaLivaNyaasaazI madt JaalaI.

2. ivaivaQa t@%yaaMcaa SaOxaiNak saaQanaaMcaa vaapr AQyayanaat kolyaamauLo ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaabaabat AavaD inamaa-Na JaalaI.

3. ]pk`ma rabaivaNyaacao pUva- caacaNaItIla ivaVaqyaa-Mnaa saMpadNaUkIpoxaa ]<ar caacaNaItIla p`aivaNya patLIt vaaZ JaalaI.

4. ivaVaqyaa-MkDUna ivaivaQa ]da. sarava k$na Gaotlyaanao ivaVaqaI- ibanacaUk ]da. saaoDvaU laagalaI.

5. ivaVaqyaa-MkDUna ivaivaQa ]da. sarava k$na Gaotlyaanao ivaVaqyaa-Mnaa taoMDI AakDomaaoD krta yaovaU laagalaI.

10 samasyaa ivaQaana

mauMba[- ivaValaya vaDaLa yaoqaIla maaQyaimak ivaValayaatIla [ya<aa 6 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMSaacaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro sarava do}na %yaaMcyaa saMpadnaavar haoNaa-yaa pirNaamaaMcaa AByaasa

saMSaaoQak  EaI. saMtaoYa sahdova AakDo

pQdt  p`ayaaoigak pQdt

kalaavaQaI  ]plabQa naahI

]i_YTyao

1. [ya%ta 8 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla AvaGaD vaaTNaayaa pazyaaMSaacaa SaaoQa GaoNao.

2. ivaVaqyaa-Mnaa sadr GaTkabaabat ho jaaNaUna GaoNao.

3. ivaVaqyaa-MkDUna ivaivaQa BaaOimaitk AakR%yaaMcaI sau~o pazaMtr k$na GaoNao.

4. ivaivaQa ]pk`ma KoLaWaro gaiNat ivaYayaabaQdla gaaoDI inamaa-Na krNao

5. ivaVaqyaa-Mnaa idlaolyaa &anaacao dRZIkrNa Jaalao kI naahI ho pDtaLUna pahNao.

inaYkYa-

1. ivaVaqyaa-Mvar ]pk`ma rabaivalyaamauLo gaiNat ivaYayaatIla BaaOimaitk AakR%yaa yaabaQdla AcaUk maaihtI saaMgata yaoovaU laagalaI.

2. SaOxaiNak saaQanao va ivaivaQa ]pk`ma rabaivalyaamauLo ivaivaQa sau~atIla frk samajaU laagalaa.

3. pUva- caacaNaInaMtr yaaoogya %yaa ]pk`maaMcyaa saa(anao %yaa samasyaaMcao inarakrNa saaopo Jaalyaacao idsaUna Aalao.

11 samasyaa ivaQaana

[ya<aa 8 vaI ba cyaa ivaVaqyaa-Mnaa BaUimatI AQyayanaat yaoNaa.yaa samasyaaMcaa AByaasa k$na %yaaMcyaa inarakrNaasaazI ]paya yaaojanaa k$na inaYkYa- kaZNao

saMSaaoQak  EaI. Amaaola SaojanaarayaNa japkr

pQdt  p`ayaaoigak pQdt

kalaavaQaI  ]plabQa naahI

]i_YTyao

1. pazyapustkatIla saMbaaoQa saMklpnaa GaTk ivaVaqyaa-Mnaa samajaNyaat yaoNaa.yaa ADcaNaIMcaa AByaasa krNao.

2. pazyapustkatIla ivaivaQa GaTkaMcao AQyayana krtaMnaa ivaVaqyaa-Mnaa samajaNyaat yaoNaa.yaa ADcaNaIMcaa AByaasa krNao.

3. BaUiMmatI AQyanaat yaoNaa.yaa ADcaNaI saaoDivaNyaasaazI ]paya yaaojanaa krNao.

4. BauimatI ivaYayaacao jaIvanaatIla sqaana va mah%va ivaVaqyaa-Mnaa samajaavaUna doNao.

inaYkYa-

1. AakRtI kaZtaMnaa AcaUk maap Gao}na AakRtI kaZtat.

2. idlaolyaa AakR%yaaMcao vyavaisqat inarIxaNa krtat.

3. iSaxak AQyaapna krtaMnaa ivaVaqaI- %yaakDo dula-xa krtat.

4. SaOxaiNak saaih%yaacaa vaapr kolyaamauLo ivaYaya samajaNyaasa saaopa haotao.

5. kRtIyau@t sahBaagaanao ivaVaqyaa-Mcyaa saMklpnaa sYaYT Jaalyaa.

12 samasyaa ivaQaana

1 to 100 AMkacao dRZIkrNa va maulaBaUt ik`yaa baorIja va vajaabaakI krNyaacaI xamata vaRQdIMgat krNao

saMSaaoiQaka  EaImatI. SarIfa sardar [naamadar

pQdt  p`ayaaoigak pQdt

]i_YTyao

1. ivaVaqyaa-Mcyaa 1 to 100 AMklaoKna va AMk vaacanaamaQaIla haoNaa.yaa caukaMcaa SaaoQa GaoNao.

2. AMk AaoLKta yaoo}na ekk va dSak yaatIla frk AaoLKta yaoNao.

inaYkYa-

1. p`ayaaoigak pQdtInao AQyaapna kolyaanao ivaVaqyaa-Mcao AvaQaana AiQak kaLAQyayanaakDo iTkUna rahto.

2. gaiNatI KoL Aayaaoijat kolyaanao hsat KoLt &ana ga`hNa Jaalyaacao inadSa-naat Aalao.

3. inayaiMmat sarava Gaotlyaanao saM#yaa vaacana va ivaVaqaI- AcaUk k$ laagalao.

4. ivaVaqyaa-MmaQyao kRtI krNyaacaI va ]<aro saaMgaNyaacaI caZaAaoZ laagalaI.

2.3 sadrcyaa saMSaaoQanaacao vaogaLopNa va ]pyau@tta

P`astut saMSaaoQana [ya<aa 7 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMSaacaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro sarava do}na %yaaMcyaa samasyaocao inarsana krNao yaa ivaYayaavar AaQaarlaolao Aaho.

pUvaI- kolaolyaa saMSaaoQanaamaQyao saMSaaoQakanao gaiNat ivaYayaatIla baorIja vajaabaakI yaa p`aqaiMmak ik`yaaMcaa ivacaar kolaa Aaho. prMtU yaa saMSaaoQanaat p`aqaiMmak ik`yaaMvarIla AaQaarIt puZcyaa ik`yaaMcaa ivacaar kolaa Aaho.

pUvaI- kolaolyaa saMSaaoQanaamaQyao saMSaaoiQakonao gaiNat ivaYayaatIla kahI Saaibdk ]da. caa AByaasa kolaa Aaho. prMtU yaa saMSaaoQanaat saMSaaoQakanao calana sarasarI GaataMk sarLvyaaja yaavar AaQaarIt Saibdk ]da.caa ivacaar kolaa Aaho.

pUvaI- kolaolyaa saMSaaoQanaamaQyao saMSaaoQakanao gaiNat ivaYayaatIla AQaaÊ pava pa}Na yaacaa ivacaar kolaa Aaho. prMtU yaa saMSaaoQanaat saMSaaoQakanao calana sarasarIÊ GaataMkÊ sarLvyaaja cyaa ivaYayaI maaihtIcaa AByaasa kolaa Aaho.

pUvaI- kolaolyaa saMSaaoQanaamaQyao saMSaaoQakanao gaiNat pazyak`maatIla inavaDk ivaYayaaMcyaa AaQaaro daona AQyaapna pQdtIcaa taOlainak AByaasa kolaolaa Aaho. prMtU yaa saMSaaoQanaat saMSaaoQakanao ivaivaQa SaOxaiNak ]pk`maaWaro gaiNatatIla saMbaaoQaaMcaa ivacaar kolaa Aaho.

pUvaI- kolaolyaa saMSaaoQanaamaQyao saMSaaoiQakonao gaiNat ivaYayaatIla parMparIk AQyaapna pQdtI va p`yaaoigak AQyaapna pQdtI yaa saar#yaaca p`maaNaat pirNaamakark Asatat Asao mhTlao Aaho. prMtU yaa saMSaaoQanaat saMSaaoQakanao ivaivaQa AQyaapna pQdtIMcaa vaapr ha ]pk`ma rabavaUna AQyaapna pQdtIMcaa yaaogya samanvaya saaQalaa Aaho.

pUvaI- kolaolyaa saMSaaoQanaamaQyao saMSaaoiQakonao gaiNat ivaYayaatIla bahui_k inaiMma-tIcyaa va parMparIk pQdtIMcaI ]da. tyaar krNao va %yaacaa sarava k$na Gaotlaa Aaho. prMtU yaa saMSaaoQanaat saMSaaoQakanao calana sarasarI GaataMk sarLvyaaja yaavar AaQaarIt Saibdk ]da.caa sarava ivaVaqyaa-MkDUna k$na Gaotlaa Aaho.

pUvaI- kolaolyaa saMSaaoQanaamaQyao saMSaaoQakanao gaiNat ivaYayaatIla kahI Qana ApUNaa-MkacaI baorIja yaacaa AByaasa kolaolaa Aaho.prMtU yaa saMSaaoQanaat saMSaaoQakanao ApUNaa-MkanaMtr GaataMkacaa doKIla ivacaar kolaa Aaho.

pUvaI- kolaolyaa saMSaaoQanaamaQyao saMSaaoQakanao gaiNat ivaYayaatIla ]saNyaacaI vajaabaakI va k`mapazacaI pirNaamakarktocaa ivacaar kolaa Aaho. prMtU yaa saMSaaoQanaat saMSaaoQakanao %yaacyaa puZIla GaataMkacaa gauNaakar yaacaa ivacaar kolaa Aaho.

pUvaI- kolaolyaa saMSaaoQanaamaQyao saMSaaoQakanao gaiNat ivaYayaatIla ApUNaa-Mk va dSaaMSa ApUNaa-Mk yaacaa ivacaar kolaa Aaho. prMtU yaa saMSaaoQanaat saMSaaoQakanao ivaVaqyaa-Mnaa GaataMkacaoivaivaQa p`karo maaMDNaIk$na va sarasarIcaa AByaasa k$na %yaacao ]<aracao dSaaMSa $pacaI maaMDNaIcaI doKIla AaoLK k$na idlaolaI Aaho.

pUvaI- kolaolyaa saMSaaoQanaamaQyao saMSaaoQakanao gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMcaa saMbaMiQat ivaivaQa SaMkacao inarsana kolaolao Aaho. prMtU yaa saMSaaoQanaat saMSaaoQakanao inavaDlaolyaa sava- calanaÊ sarasarIÊ GaataMk sarLvyaaja yaa caarhI GaTkaMcaa saKaola AByaasa kolaa Aaho.

pUvaI- kolaolyaa saMSaaoQanaamaQyao saMSaaoQakanao gaiNat ivaYayaatIla p`aqaimak ik`yaaMmaQaIla kzINa saMbaaoQaacaa ivacaar kolaa Aaho.prMtU yaa saMSaaoQanaat saMSaaoQakanao calanaÊ sarasarIÊ GaataMkÊ sarLvyaaja ASaa kzINa saMbaaoQaaMcaa ivacaar kolaa Aaho.

pUvaI- kolaolyaa saMSaaoQanaamaQyao saMSaaoiQakonao gaiNat ivaYayaatIla baorjaocaa ivacaar kolaa Aaho.prMtU yaa saMSaaoQanaat saMSaaoQakanao baorjaocaa ]pyaaoga haoNaayaa [tr GaTkaMcaa ivacaar kolaa Aaho.

pUvaI- kolaolyaa saMSaaoQanaamaQyao saMSaaoQakanao gaiNat ivaYayaatIla BaaOimatIk AakR%yaaMcaa AByaasa kolaolaa Aaho. prMtU yaa saMSaaoQanaat saMSaaoQakanaobaIjagaiNatatIla ivaivaQa calaaMcaa AByaasa kolaolaa Aaho.

pUvaI- kolaolyaa saMSaaoQanaamaQyao saMSaaoQakanao ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla BaUiMmatI AQyanaat yaoNaa.yaa samasyaaMcaa AByaasa kolaolaa Aaho. prMtU yaa saMSaaoQanaat saMSaaoQakanao baIjagaiNatatIla ivaivaQa saMbaaoQaaMcaI AaoLK ivaVaqyaa-Mnaa k$na idlaI Aaho.

pUvaI- kolaolyaa saMSaaoQanaamaQyao saMSaaoiQakonao gaiNat ivaYayaatIla 1 to 100 AMkacao dRZIkrNa va maulaBaUt ik`yaa baorIja va vajaabaakI krNyaacaI xamata ivaVaqyaa-MnamaQyao vaRQdIMgat krNyaacaa p`ya%na kolaa Aaho. prMtU yaa saMSaaoQanaat saMSaaoQakanao calana sarasarI GaataMk sarLvyaaja yaaMcao ]da. ivaivaQa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-MnamaQyao vaRQdIMgat krNyaacaa p`ya%na kolaa Aaho.

ASaap`karo gaiNat ivaYayaatIla [ya<aa 7 vaI maQaIla calanaÊ sarasarIÊ GaataMkÊ sarLvyaaja yaa inavaDk pazyaaMSaatIla ivaVaqyaa-Mnaa yaoNaa.yaa samasyaaMcaa SaaoQa Gao}na SaOxaiNak ]pk`maaWaro %yaa saaoDivaNyaacaa p`ya%na krNao. ho saMSaaoQanaacao mau#ya ]idYTyao Aaho. yaa saMSaaoQanaasaazI saMSaaoQakanao p`yaaoigak pQdtIcaa vaapr kolaa Aaho.

P`astut saMSaaoQanaat saMSaaoQakanao ]ccap`aqaimak stravarIla [ya<aa 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMSaacaa ivacaar k$na yaa ivaYayaavar pUNa- vaYa-BarasaazI 7 to 12.30 yaa Saalaoya vaoLot SaaLot jaavaUna p`%yaxa saMSaaoQanaacao kama kolao Aaho.

]pyau@%ata

P`astut saMSaaoQana ho iSaxak mau#yaaQyaapk tsaoca [ya<aa 1 laI to 12 vaI pya-Mtcyaa ivaVaqyaa-Mnaa dOnaMdIna vyavaharat gaiNat ]pyau@t zrola. ivaVaqyaa-Mnaa ivaivaQa ]pk`maaWaro iSakivalyaamauLo %yaaMnaa to Aaklana hao[-la. %yaaMcyaat AQyayana AiBa$caI inamaa-Na hao[-la va ivaYayaabaQdla AavaD inamaa-Na hao[-la.

iSaxakanao Aaplyaa AQyaapnaat ASaa p`karcyaa ]pk`maaMcaa vaapr kolyaamauLo ivaVaqyaa-Mnaa to AiQak kzINa vaaTNaar naahI. tsaoca %yaaMcao AQyaapna hao[-la AQyaapna yaaogyap`karo par pDola. ivaVaqyaa-Mnaa kzINa vaaTNaayaa saMklpnaa yaa ]pk`maamauLo sahja samajaU Saktat. va %yaa saMklpnaa yaaogyap`karo spYT haoNyaasa ]pk`maaMcaI madt hao[-la. %yaacap`maaNao sadr saMSaaoQanaamauLo ivaVaqaI- Saaibdk ]dahrNao manaapasaUna saaoDvaU laagalaa AaiNa gaiNat ivaYayaabaQdla AavaD inamaa-Na krta yaoto. ivaVaqyaa-Mnaa calanaÊ sarasarIÊ GaataMkÊ sarLvyaaja yaaMvar AaQaarIt Aaplyaa vaOyai@tk jaIvanaatIla jao jao vyavahar krola to Saaibdk ]dahrNaacyaa $panaoca krta yaotIla. AaiNa gaiNatIya ik`yaa doKIla krtIla gaiNatIya BaaYaa samajaNyaasa %yaaMnaa ]pyau@t zrto.

P`akrNa 3

saMSaaoQanaacaI kaya-vaahI

saMSaaoQana pQdtI va AiBaklp

Aaplyaa dOnaMidna jaIvanaat SaOxaiNak xao~at yaoNaayaa ADcaNaI saaoDivaNyaasaazI ivaivaQa pQdtIMcaI inavaD k$na %yaap`maaNao AapNa kaya-vaahI krt Asatao. trI bayaaca vaoLa Aaplyaalaa Apoixat yaSa imaLt nasato. kRtIsaMSaaoQanaat doKIla samasyaa inarsanaasaazI yaaogya pQdtI inavaDNao Apoixat %yaasaazI p`qama kaya-vaahIcaa AaraKDa tyaar kravaa laagatao. va %yaanausaar samasyaa saaoDivaNyaasaazI yaaogya pQdtIcaI inavaD kravaI laagato.

SaOxaiNak saMSaaoQana ho garjaaQaarIt Asato. kaoNatohI saMSaaoQana ho Saas~Iya pQdtInaoca krNao Apoixat Asato. saMSaaoQanaacaI pQdtI kaoNatI AsaavaI ho samasyaocao sva$p pirisqatI yaavar AvalaMbaUna Asato. mhNaUna saMSaaoQanaacya ivaivaQa pQdtI kaoNa%yaa ho samajaUna GaoNao garjaocao Aaho. saMSaaoQanaacyaa ivaivaQa pQdtI Aahot. kRtIsaMSaaoQanaasaazI puZIla pQdtI vaaprtat.

saMSaaoQanaacyaa pQdtI

1. eoithaisak pQdtI 2. vaNa-Naa%mak pQdtI 3p`ayaaoigak pQdtI

1. jaIvana cair~ 1. savao-xaNa 1. eklagaT

2. SaOxaiNak ivacaar 2. vyai@tAByaasa 2. samatulyagaT

P`avaahaMcaa AByaasa

3. vaO&ainak saMSaaoQana 3. taOlaaoinak kaya-karNa

pQdtI

4. saMdBa- saMSaaoQana 4. vaMiSak AByaasa

5. ga`Mqa saMSaaoQana 5. itqa-k saMskRt taOlaaoinak AByaasa

6. sahsaMbaMQa va pUvaa-naumaana

7. dsteovaja pRqa@krNa

1. eoithaisak pQdtI

saamaaijak saMSaaoQanaat gatkalaIna GaTnaaMivaYayaI maaihtI iMmaLivaNyaasaazI eoithaisak saMSaaoQana pQdtI ]pyau@t zrto. gatkalaIna GaTnaaMcaa maagaaovaa GaoNao ho gaMutagautIcao saMidgQa AspYT Asato. GaTnaaMcao p`%yaxa inarIxaNa krNao spYT nasato. ASaavaoLI saMSaaoQakalaa eoithaisak pQdtIcaa AaQaar Gyaavaa laagatao.

BaUtkaLat GaDUna gaolaolyaa GaTnaa vaogavaogaLyaa vyai@MtnaI saMsqaaMnaI kolaolao kaya- yaasaMbaMQaI kolaolao saMSaaoQana mhNajao eoithaisak pQdtInao kolaolao saMSaaoQana haoya.

2. vaNa-naa%mak pQdtI

vat-maanakaLat GaDt Asalaolyaa GaTnaasaMbaQaIcao tsaoca vaogavaogaLyaa vya@tI saMsqaa krt Asalyaolyaa kayaa-saMbaMQaIcao saMSaaoQana mhNajao vaNa-naa%mak pQdtInao kolaolao saMSaaoQana haoya.

3. p`ayaaoigak pQdtI

ih ek Saas~Iya pQdtI mhNaUna AaoLKlaI jaato. kRtIsaMSaaoQanaasaazI ih ek mah%vaacaI pQdt Aaho.

jaa^na sTAT- imala yaaMcaa ‘ekcala isaQdaMt’ ha p`yaaoigak pQdtIcaa payaa Aaho.

“ daona pirisqatImaQyao sava- baabatIt saamya Aaho. ASaa vaoLosa %yaaMpOkI f@t eka pirisqatImaQyao ek GaTk vaaZivalaa ikMvaa %yaatUna kmaI kolaa va dusa.yaa pirisqatImaQyao dusarI pirisqatI tSaIca zovalaI tr jaao frk idsaUna yao[-la. %yaasa tao vaaZvalaolyaa Aqavaa kmaI kolaolaa GaTk jabaabadar Aaho. p`ayaaoigak pQdtIt saMSaaoQakalaa svat:laa GaTnaaMvar inayaM~Na zovata yaot Asalyaanao tao AcaUk inarIxaNa pirxaNa k$ Saktao. tI pirisqatI tao punha punha GaDvaUna AaNaUna punha inarIxaNa k$ Saktao.

Pa`ayaaoigak pQdtIcao p`amau#yaanao daona p`kar pDtat.

1. kayaa-%mak AiBaklp

2. GaTnaa%mak AiBaklp

kayaa-%mak AiBaklpatIla mah%vaacao AiBaklp puZIla p`maaNao

1. eklagaT AiBaklp 2. samatulyagaT AiBaklp

1. eklagaT AiBaklp

eklagaT AiBaklp SaOxaiNak kRtIsaMSaaoQanaasaazI far ]pyau@t Aaho yaa p`karcyaa AiBaklpat ekaca gaTacaI p`yaaogaasaazI inavaD kolaI jaato. yaa ekaca gaTacaI p`yaaoga pUva- va p`yaaogaanaMtr pahNaI kolaI jaato. daona iBanna p`ik`yaaMmaQaUna ekaca gaTalaa jaavao laagato.

P`ayaaoga pUva- isqatI pUva- ksaaoTI p`ayaaoigak ]paya ]<ar ksaaoTI

yaa AiBaklpat ek gaT Asalyaanao inayaM~Na saaopo haoto. pNa ivaVaqaI- ivaVaqaI- yaaMcyaa Bauimaka vaatavarNa pUva-&ana pusaUna TakNao badlaNao Sa@ya haot naahI. %yaamauLo parMparIk pQdtInao GaTk samajalaa kI k`IDnaanao (acaI spYT naaoMd krta yaoNaar naahI.

2. samatulyagaT AiBaklp

daona ikMvaa AiQak gaTaMvar iBanna ]payaaMcaa vaapr k$na %yaacao ` pirNaama pahNyaasaazI ha AiBaklp ]pyau@t zrtao. maa~ gaTat sava- baabatIt samaanata raKNao ho kaOSalyaacao kama saMSaaoQakasa kravao laagato. saMSaaoQana ivaYaya jyaap`maaNao gaTacyaa Asaola %yaap`maaNao gaTacyaa ivaBaajanaacao inaYkYa- inavaDavao laagatIla.

daona gaTat ivaBaajana JaalyaanaMtr yaaMtIla eka gaTalaa p`ayaaoigak paya idlao jaatat. tr dusa.yaa gaTalaa to gaTalaa to idlao jaat naahI. daonhI gaTaMcaI naMtr caacaNaI GaotlaI jaato. pirNaamaaMcaa taOlainak AByaasa k$na inaYkYa- kaZlao jaatat.

pUva- ksaaoTI samaana gaT krNao

inayaMi~t gaT p`ayaaoigak gaT

gaT 1 gaT 2

]pcaar naahI ]pcaar

]<ar ksaaoTI ]<ar ksaaoTI

P`aayaaoigak ksaaoTIcyaa payayaa

1. samasyaa inaQaa-rNa kqana samasyaa zrivaNao va maaMDNao.

2. saMbaMiQat saaih%yaacaa AaZavaa GaoNao.

3. pirklpnaa inaiScat krNao.

4. AiBaklpnaa inaiScat krNao.

5. kaya-vaahI

6. maaihtI pRqa@krNa

7. Ahvaala laoKna

P`aayaaoigak pQdtIcao fayado

1. Saas~Iya pQdt

P`aayaaoigak pQdtItIla kaya- Saas~Iya pQdtItIla kaya- Saas~SauQd pQdtInao kolao Aaho.

2. kaya-karNa Baava samajatao

yaaogya pQdtInao p`yaaoga kolao jaat Asalyaanao frk ka pDlaa kSaamauLo pDlaa yaacaI icaik%saa krta yaoto.

3. Acaukta

saMSaaoQanaat Sa@yatao sava-~ saarKopNaa vastuinaYzta AaNalyaamauLo inaYkYaa-t Acaukta Asato.

4. pirklpanaaMcaI yaaogya tpasaNaI

5. pirklpanaaMcaI tpasaNaI saM#yaa Saas~Iya pQdtInao krta yaoto.

P`aayaaoigak pQdtIcao taoTo mayaa-da

1. baa(calaaMcaa pirNaama haotao.

iSaxaNaSaas~ ho saamaaijak Saas~ Asalyaanao baa(calaaMcaa pirNaama haotao. pirisqatvar pUNa- inayaM~Na nasato.

2. pirp@vata

p`yaaojyaacaI pirp@vata satt vaaZt Asato. pUva- va ]<ar caacaNaIt far vaoL gaolaa tr pirp@vata ha GaTk pirNaama k$ Saktao.

3. kRi~mata

mau_ama kRi~ma pirisqatI inamaa-Na kolaolaI Asalyaanao naOsaiga-k vaatavarNaacaa laaop haotao.

4. jaaga$kta

pUva- caacaNaImauLo p`yau@t sajaga haotao. naOsaigak p`itsaapoxaa kRi~ma p`itsaad imaLU Saktao.

5. p`ayaaoigak gaTat Aa%maIyata vaaZto

p`yaaojyaacaa p`ayaaoigak gaTat samaavaoSa Jaalyaanao Aa%maIyata vaaZUna tao AiQak kRtISaIla sajaga ]%saahI haoNyaacaI Sa@yata vaaZto.%yaacaa pirNaama p`yaaogaavar va pirNaamaaMvar haoNyaacaI Sa@yata Asato.

6. p`yaaojyaacaa pUva- pircaya

pxapat pUva- pircayaanao pUva-ga`h jaagaRt haoNyaacaI Sa@yata Asato. %yaamauLo vastUinaYzta Qaao@yaat yaoto.

7. Asamaana gaTanao vaOQata kmaI

jar gaT Asamaana Jaalao tr vaOQata kmaI haoto.

8. sarasarIkDo JaukNyaacaI p`vaR<aI vaaZto.

9. ksaaoTyaaMcaa Ayaaogya vaapr haoNyaacaI Sa@yata Asato.

10. eklagaT AiBaklpat pUva- AQyaapnaacaa p`Baava pDNao Sa@ya Asato.

11. ekaca GaTkacaa pirNaama naahI. ]da. eKadI pQdt saaih%ya sakara%mak pirNaama daKvato. tovha %yaat iSaxak baalakacaa ]%saah pirsar Asao GaTk Asatat.

12. baa(karkaMcaa samaana pirNaama haot naahI.

3.2 nyaadSa-na namaunaa

saMpUNa- janasaM#yaotUna saMSaaoQanaasaazI inavaDlaolyaa p`aitinaiQak AavaSyak lahana gaTalaa namaunaa Asao mhNatat. saMSaaoQanaat nyaadSa-naalaa far mah<va Aaho. saMpUNa- janasaM#yaocao p`itinaiQa<va krNaayaa lahana gaTacyaa AByaasaava$na saMpUNa- janasaM#yaocyaa p`kRtIbaabat pUvaa-nauBava kaZNao AiQak Eaoyaskr Aaho. dOnaMidna jaIvanaat AapNa namaunaa hI saMklpnaa vaaprt Asatao. ]da. pao%yaatIla QaanyaasaMbaMQaI ATkL baaMQaNyaasaazI AaoMjaLBar Qaanya purosao zrto. Aaplyaa AByaasa ivaYayaatIla sava-cyaa sava- GaTkaMnaa janasaM#yaa mhTlao jaato. tr %yaatUna kahI inakYa laavaUna inavaDlaolyaa GaTkaMnaa namaunaa mhTlao jaato.

Ø jaa^na va h^T

“ namaunaa yaacaa Aqa- maaozyaa gaTatUna kaZlaolyaa p`aitinaiQak sva$pacaa lahana gaT haoya.”

Ø baagaaD-sa

“ namaunaa mhNajao pUva- inaQaa-rIt yaaojanaop`maaNao kaoNa%yaahI ekkacyaa eka samauhatIla ek inaiScat p`itSat inavaDNao.”

kaoNa%yaahI saMSaaoQanaacaa saMbaMQa jyaa janasaM#yaoSaI Asatao. %yaa saMpUNa- janasaM#yaobaabat maaih%yaacyaa AaQaaro inaYkYa- kaZlao jaatat. yaa inaYkYaa-cao saamaanyaIkrNa kolao jaato. jar janasaM#yaa maaozI Asaola tr ASaI maaihtI imaLvaNyaasa KUp vaoL laagatao. Kca- jaast yaotao. manauYyabaL jaast laagato.tsaoca maaozyaa saM#yaovar inayaM~Na zovaNao saMSaaoQakasa AvaGaD jaato. vaastva ASaa janasaM#yaocao p`itinaiQa<va krNaara CaoTa gaT namaunaa mhNaUna inavaDlaa jaatao.yaa namaunyaasa nyaadSa-na Asao mhNatat.

namaunaa inavaD pQdtI

saMBaavyatovar AaQaarIt pQdtI AsaMBaavyatovar AaQaarIt pQdtI

1. saugama yaadRicCk pQdt 1. p`asaMigak inavaD ikMvaa

sahjap`aPt namaunaa

A. laa^TrI pQdt

ba. saarNaI pQdt

k. ga`ID pQdt

2. k`mabaQd namaunaa inavaD 2. ihssaovaar pQdt

3. strIt yaadRicCk inavaD 3. sahhotuk namaunaa inavaD

4. bahustrIya yaadRicCk namaunaa inavaD

AsaMBaavyator AaQaarIt namaunaa inavaD

1. p`asaMigak inavaD

saMSaaoQakalaa jao sahjapNao p`itsaadk ]plabQa haotIla ASaaMcaa namaunaa mhNaUna isvakar kolaa jaatao. P`ayaaogak%yaa-laa saaoyaIcaa hao[-la. sahkayaa-sa imaLola Asaa nyaadSa- inavaDlaa jaatao. yaa inavaDImauLo saMSaaoQakalaa sahkaya- iMmaLalyaabaabat samasyaa inamaa-Na haot naahI. vaoL Eama pOsaa yaaMcaI bacat haoto. ]da. p`iSaxaNa mahaivaValayaatIla ivaVaqyaa-Mcayaa vyaakrNaatIla cauka yaavar saMSaaoQana krtaMnaa jao ivaVaqaI- sahja ]plabQa haotIla %yaaMnaa inavaDlao jaavao.

2. sahhotuk namaunaa inavaD

Aaplyaa ]i-_YTanausaar p`itsaadk inavaDlao jaatat.tovha tI sahhotuk namaunaa inavaD Asato. jao p`itsaadk ]i-_YTpUtI-sa ]pyau@t naahIt. p`itsaadk hotUpUva-k TaLlao jaatat. jao yaaogya Asatat %yaaMcaIca inavaD kolaI jaato. &ana janasaM#yaotUna saMSaaoQak ]i-_YTaMnaa pUrk zrNaaro p`itsaadk inavaDtao. varIla ]dahrNaat jyaa ivaVaqyaa-Mnaa vyaakrNaat cauka AaZLt naahIt. %yaa ivaVaqyaa-Mnaa saMSaaoQak Gaot naahIt.

sadr saMSaaoQanaacyaa pirpUNa-tosaazI nyaadSa-naacyaa AsaMBaavyaotr AaQaarIt namaunaa p``karaMmaQyao samaaivaYz p`karaMpOkI p`asaMigak namaunaa p`karacaI inavaD kolaolaI Aaho.

sadr kRtIsaMSaaoQanaasaazI vaDaLa maMuba[- yaoqaIla kaorbaa imazagar ma.na.pa.SaaLa k`. 1 maQaIla [ya<aa 7 vaI cyaa ivaVaqyaa-McaI inavaD kolaI. yaa ivaVaqyaa-Mcyaa gaiNat ivaYayaatIla GaataMk sarasarI calana sarLvyaaja yaa GaTkaMt yaoNaayaa ]pk`maaMcaI AMmalabajaavaNaI k$na prINaamakarkta AByaasaasaazI inavaD kolaI.

3.3 maaihtI saMklanaacaI saaQanao

naOsaiga-k AaiNa BaaOitk Saas~aMcyaa p`yaaogaamaQyao GaDvaUna AaNalaolyaa p`ik`yaaMcao inarIxaNa k$na %yaaMcao maapna krNyaasaazI saMbaMiQat saaQanaaMcaa vaapr k$na p`yaaogaacaI maaihtI saMkilat kolaI jaato.

saMSaaoQanaacao sva$p %yaacaI ]i_YTyao AaiNa ]i_YTanausaar imaLvaayacaI maaihtI yaavar saMSaaoQana saaQanaaMcaI inavaD AvalaMbaUna Asato. imaLivalaolyaa maaihtIcyaa djaa-var saMSaaoQanaacaa djaa- AvalaMbaUna Asatao. mhNaUna yaa maaihtIcaI ivaSvaasaah- yaaogya AsalaI paihjao.

maaihtI saMklanaacaI saaQanao

p`aqaimak saamaga`I duyyama saamaga`I

1. p`%yaxa maulaaKt A 1.vaOyai@tk

kagadp~o

2. maulaaKt 2. raojainaSaI

3. p`SnaavalaI 3. p~o

4.vyai@tAByaasa 4. p`saMgaaopat maaihtI

5. AnausaUcaI ba. saava-jainak dPtr

6. saMpadNaUk caacaNaI 1.SaasakIya p`Saasanao

2.KajagaI saMsqaaMcao p`kaSanao

3. vat-maana p~o

4. carI~o

5. eoithaisak kagadp~o

6. ivaiSaYTvaR<a

varIla ivaivaQa saMSaaoQanaat saaQanaaMcyaa saa(anao maaihtI imaLivata yaoto. sadr kRtIsaMSaaoQana pUNa- krNyaasaazI saMSaaoQakanao KalaIla saaQanaaMcaa vaapr kolaa Aaho.

1. inarIxaNa

inarIxaNa ha Sabd inar+[Sana Asaa banalaa Aaho. samyak pahNao pUNa-pNao pahNao mhNajao inarIxaNa haoya. pahNyaamaQyao hotU AiBap`ot Aaho.jaaNaIva pUva-k pahNao mhNajao inarIxaNa haoya. Asao mhNata yao[-la pNa kovaL jaaNaIvapUva-k pahNao purosao nasato. tr pahNyaacaI rIt pQdt hI ittkIca mah<vaacaI Aaho. mhNaUna inarIxaNa mhNajao jaaNaIvapUva-k pQdtSaIr pahNao haoya.

pI.vhI.yaMga.

“pQdtSaIr pahNao AaiNa pQdtSaIr pahNyaabaraobarca paihlaolyaa GaTkaMcaa icaik%sak AByaasa krNao mhNajao inarIxaNa haoya.”

Aa^@safD- iD@SanarImaQyao inarIxaNaacaI vyaa#yaa puZIla p`maaNao idlaI Aaho.

“ inasagaa-tIla GaTnaaMcao kaya-karNa saMbaMQa jaaNaUna GaoNyaasaazI GaTnaa GaDt AsataMnaa kolaolao kaTokaor Avalaaokna va kolyaa jaaNaayaa naaoMdI mhNajao inarIxaNa haoya.”

sadr kRtIsaMSaaoQanaamaQyao saMSaaoQakanao iSaxakaMSaI cacaa- k$na AavaSyak maaihtI saMkilat kolaI ivaVaqyaa-McaI pUva- ksaaoTI va ]<ar ksaaoTI eki~t krNao yaa GaTkavar tyaar kolaI gaolaI yaasaazI saMivaQaana t@%yaanausaar saMpadNaUk caacaNaI tyaar k$na saMbaMiQat tj&aMkDUna tpasaUna GaotlaI.

ivaVaqyaa-Mcyaa pUva- ksaaoTIcyaa p`aPtaMkacyaa %yaaMnaa naomakI kazoo samasyaa inamaa-Na haoto. ho laxyaat Aalyaavar saMSaaoQakanao ivaivaQa ]pk`ma va SaOxaiNak saaih%yaacaa vaapr k$na dOnaMidna ]pk`maaMcaa sarava k$na Gaotlaa.

saMSaaoQakanao svaMya AQyanaasaazI KalaIla ]pk`ma tyaar kolaolao haoto.

1. saM#yaocyaa Dao@yaavar saM#yaa basaivaNao.

2. Gaat AaoLKUna gauNaakar kra.

3. saM#yaocyaa Dao@yaavar Gana doNao.

4. calaa ik`koT KoLUyaa.

5. pustk vaacana spQaa-.

6. kama kra kama kra.

7. ba^Mk banavaa. ba^Mkocaa KoL.

8. qaaDI foka sau~ saaMgaa.

9. AaoLKa pahU maI kaoNa.

10. ivaivaQa AQyaapna pQdtIMcaa va SaOxaiNak saaQanaaMcaa vaapr.

11. 5 cyaa 5vyaa GaatacaI KoLacaI pQdt.

12. calaa Saaibdk ]dahrNao saaoDvaUyaa.

13. paya samaana Gaat samaana ek Asatao pahuyaa.

14. SaaLota jaa}yaa gaiNat iSakUyaa.

15. calaa KoLUyaa gaiNatI KoL.

varIla ]pk`ma gaTagaTanao tsaoca vaOyai@tkir%yaa rabaivalao. %yaanaMtr ivaVaqyaa-McaI ]<ar ksaaoTI AalaI.

saMpadNaUk caacaNaI

“Achievement tests are based on a specitic course to study proticiency test measures the attainment at an individual at a particular point of time without any reterence to any particular course to study”

saMpadNaUk caacaNaI hI ivaiSaYT ASaa pazyak`maavar AaQaarIt Asato eKaVa ivaVaqaI- vagaa-t iktpt yaSasvaIpNao saMpadNaUk krtao. Paahayacao Aaho.yaa caacaNaIt ivaVaqyaa-Mnaa jao AQyaapna kolao Asaola %yaacaI pirxaa GaoNyaacaa p`ya%na haotao. dr tIna maihnyaaMnaI ASaa saMpadNaUk caacaNyaa p`%yaok ivaYayaaMmaQyao Gaotlyaa jaatat. va ivaYayaacyaa pazyak`maacyaa saMbaMiQat Baagaavar laoKI taoMDI p`a%yaixak ASaa sva$pacao p`Sna ivacaarlao jaatat.

saMpadNaUk caacaNaImauLo ivaVaqyaa-McaI Saalaoya p`gatI iktI JaalaI Aaho. ho Aaja maaivata yaoto. iSaxakacyaa AQyaapnaatIla yaSaisvata pDtaLUna pahta yaoto. saMpadNaUk caacaNaI daona p`karcaI Asato.

1. samaavaoSak saMpadNaUk caacaNaI

2. saMskarxama saMpadNaUk caacaNaI

saMpadNaUk caacaNyaaMcyaa maaQyamaatUna ivaVaqyaa-Mcyaa va iSaxakaMcyaa caukaMcaI punaravaR<aI yaacao pirxaNa haoto. mhNaUna SaOxaiNak ]i_YTaMvar AaQaarIt maulyamaapna haoNao garjaocao Aaho. yaasaazI SaOxaiNak ]i---_YTaMcao laoKna krtaMnaa kRtIsaUcak SabdaMcaa vaapr kolaa jaatao.

3.4 maaihtI ivaSlaoYaNaacaI saM#yaaaSaas~Iya tM~o

maaihtIcaI naIT forrcanaa k$na maaMDNaI kolaI trca %yaatUna yaaogya Aqa- kaZta yao[-la. maaihtIcaI pUnar-canaaÊ forrcanaa krNao. yaalaaca ivaivaQa p`ik`yaa mhNatat. saMSaaoQana kaya- krtaMnaa imaLivalaolyaa maaihtIcao ivaSlaoYaNa krNao AavaSyak Asato. ASaa maaihtIcao ivaSlaoYaNa krNyaasaazI saM#yaaSaas~Iya tM~o AavaSyak zrtat. kaoYTkatIla maaihtIcaa Aqa- laavaNyaasaazI T@kovaarI sarasarI sahsaMbaMQa gauNak AalaoK yaasaar#yaa saM#yaa Saas~aMnaa Saas~Iya tM~acaa AaQaar Gyaavaa laagatao. yaalaaca maaihtIcao ivaSlaoYaNa Asao mhNatat. saM#yaaSaas~Iya tM~o daona gaTat ivaBaagalaI jaatat.

1. vaNa-naa%mak saaMi#yakI

2. Anaumaanaa%mak saaMi#yakI

1. vaNa-naa%mak saaMi#yakI

vaNa-naa%mak saaMi#yakIcyaa AaQaaro inavaDlaolyaa namaunyaasaazI ivaBaajanaacyaa saMdBaa-t kaoNatI vaOiSaYTyao Aahot ho saaMgata yaoto.

2. Anaumaanaa%mak saaMi#yakI

inavaDlaolyaa namaunyaava$na jaovha AapNa janasaM#yaoivaYayaI inaYkYa- kaZtao. %yaasaazI jao saM#yaaSaas~ vaaprlao jaato. %yaasa Anaumaanaa%mak saaMi#yakI Asao mhNatat.

sadr kRtIsaMSaaoQanaat saMSaaoQakanao varIla daonhIhI tM~acaa vaapr kolaa Aaho.

saM#yaaSaas~Iya tM~o

1. vaNa-naa%mak saaMi#yakI 2. Anaumaanaa%mak saaMi#yakI

1. iT prIxaka

vaarMvaarIta ivaBaajana koMid`ya p`vaR<aIcao maapna AalaoKa%mak pQdtI ivacalanaSaIlatocao maapna

p`maaNa ivacalana ivaYaivata iSaKr daoYa maQyamaana maQyagaa bahUlak

vaarMvaarIta bahuBaUja AayatalaoK stMBaalaoK sarLIt vak` sarLIt vaarMvaarIta vak

sadr kRtIsaMSaaoQanaat saMSaaoQakanao maaihtIcao ivaSlaoYaNa krNyaasaazI vaarMvaarIta ivacalana iSalatocao maapnaÊ koMid`ya p`vaR<aIcao maapkÊ %yaacabaraobar AalaoKa%mak pQdtI va tM~amaQaIla TI pirixaka yaa tM~acaa KalaIlap`maaNao vaapr kolaa Aaho. %yaatIla koMid`ya p`vaR<aIcao maapna maQaIla maQyamaanaÊ maQyagaaÊ bahulakÊ va AalaoK pQdtI yaa tM~acaI maaihtI KalaIla p`maaNao Aaho.

1. maQyamaana 

maQyamaana mhNajao gaiNatIya sarasarI haoya.

ekuNa p`aPtaMcaI baorIja

maQyamaana Ä

ekuNa ivaVaqaI- saM#yaa

2.maQyagaa À maQyaaMk 

“p`aPtaMkacaI caZ%yaa ikMvaa ]tr%yaa k`maanao maaMDNaI kolaI Asata baraobar maQaaomaQa yaoNaara AMk mhNajao maQyaaMk maQyagaa haoya.”

3. bahulak 

“P`aaPt maailakot savaa-t jaast yaoNaara AMk mhNajao bahulak haoya.”

4. AalaoK pQdtI 

gauNaaMkatIla gauNaaMkacao ivatrNa eka dRiYTxaopat samajaNyaasaazI vaarMvaarIta ivaBaajana kaoYTkava$na AalaoK kaZlao jaatat.

3.5 saMSaaoQanaacaI p`%yaxa kaya-vaahI

kaoNatohI kaya- krNyaasaazI AaQaI %yaacao vyavaisqatrI%yaa inayaaojana k$na naMtr p`%yaxa kaya-vaahI krNao garjaocao zrto.

P`astut kRtIsaMSaaoQanaasaazI p`qama SaaLocaI inaiScatI krNyaat AalaI. saMSaaoQakanao vaDaLa maMuba[- yaoqaIla baR.ma.na.pa. marazI SaaLa k`. 1 caI inavaD kolaI. gaiNat ivaYayaacao AQyaapna krtaMnaa saMSaaoQakalaa pazyak`maatIla GaataMkÊ calanaÊ sarasarIÊ sarLvyaaja yaa GaTkaMcyaa AQyaapnaabaabat samasyaa AaZLUna AalaI. %yaasaazI saMSaaoQakanao [ya<aa 7 vaI caa vaga- inavaDUna %yaaMnaa sadr samasyaobaabat SaOxaiNak ]pk`maaWaro sarava do}na %yaaMcyaa saMpadnaavar haoNaayaa pirNaamaaMcaa AByaasa krNyaasaazI sahjap`aPt p`asaMigak namaunaa inavaD kolaI. sadr kRtIsaMSaaQanaasaazI SaaLa inaiScatInaMtr mau#yaaQyaapkaMcaI doKIla prvaanagaI GaoNao AavaSyak zrto. %yaacap`maaNao [ya<aa 7 vaI tIla vaga-iSaxakaMcaI doKIla prvaanagaI GaotlaI. AaiNa inaiScat kolaolaI samasyaa Gao}na p`%yaxa vagaa-var jaa}na p`qama pUva- caacaNaI ivaVaqyaa-McaI GaotlaI. %yaamaQyao sava-ca ivaVaqaI- naapasa Jaalao. mhNaUna SaOxaiNak ]pk`ma rabavaUna %yaaMnaa iktI samajalao mhNaUna punha %yaaca GaTkaMvar ]<ar caacaNaI GaotlaI va ivaVaqyaa-Mnaa sadr samasyaocao inarakrNa krNyaasaazI kahI ]pk`ma Gaotlaolao Aahot.

1. saM#yaocyaa Dao@yaavar saM#yaa basaivaNao.

yaa ]pk`maat ivaVaqyaa-Mnaa iSaxakaMnaI ivaSaIYT saM#yaa do}na %yaacyaa Dao@yaavar ivaSaIYT saM#yaa basaivalyaamauLo %yaa saM#yaocaI sqaana inaiScatI k$na saaMgaItlao. AaiNa %yaacaI AaoLK va vaacana k$na Vayalaa saaMgaItlao. AaiNa yaa ]pk`maaWaro saM#yaocyaa Dao@yaavar saM#yaa kSaI basavaavaI yaacaa KoL KoLivalao.

]da. 5³ 6² 10⁵

2. Gaat AaoLKUna gauNaakar kra.

yaa ]pk`maat ivaVaqyaa-Mnaa iSaxakaMnaI Gaat saiht saM#yaa laxyaat AaNaUna do}na %yaa saM#yaocaa gauNaakar krNyaasa saaMgaItlao. AaiNa sadr saM#yaa AaoL#a va tIcao vaacana krNyaasa saaMgaItlao va Gaat mhNajao naomako kaya to samajaavaUna saaMgaItlao.

]da. 8⁴ 8× 8 8× 8×8Ä 4096

3. saM#yaocyaa Dao@yaavar Gana doNao.

yaa ]pk`maat ivaVaqyaa-Mnaa iSaxakaMnaI saM#yaocyaa Dao@yaavar Gana doNao mhNajao naomaka ksaa Vavaa. yaacaa AByaasa k$na idlaa. AaiNa Gana caI AaoLK k$na dota yao} SaklaI.

]da. 6³ 5³ 4³

4. calaa ik`koT KoLUyaa.

yaa ]pk`maat ivaVaqyaa-Mnaa iSaxakaMnaI daona gaTat ivaBaagaUna %yaaMcaI ma^ca laavaUna saMbaMiQat gaTacyaa Qaavaa maaojaUna %yaaMcaI sarasarI SaovaTI kSaI kaZavaI. yaacaI AaoLK hsat KoLt sarasarI iSakvalaI. AaiNa manaaorMjak ir%yaa KoLaWaro AByaasa pUNa- krta Aalaa.

]da. A iTma ba iTma

1111111 Ä 7 rna 11111 Ä 5 rna

sarasarI 7 sarasarI 5

11 ÷ 7 Ä 1.54 11 ÷ 5 Ä 2.2

5. pustk vaacana spQaa-.

yaa ]pk`maat ivaVaqyaa-Mnaa iSaxakaMnaI ivaVaqyaa-Mcyaa ekUNa saM#yaotUna kahI ivaVaqaI- va ivaVaqyaa-MnaIcaI jaaoDI AaiNa gaRp banavaUna %yaaMcyaa maQyao spQaa- laavaUna pustk vaacanaatIla iktI panao vaacalaI yaacaI naaoMd zovaUna zraivak vaoLamaQyao iktI panao vaacalaI yaacaa pDtaLa krta Aalaa. AaiNa %yaacaI AByaasa calana sva$pat krta Aalaa.

]da. pustk vaacana spQaa-

yaaogaoSa saaQanaa

10 panao 20 panao

30 imanaITo 25 imanaITo

6. kama kra kama kra.

yaa ]pk`maat ivaVaqyaa-Mnaa iSaxakaMnaI ivaSaIYT idvasa eka kamaalaa idlao. sadr kamaasaazI ivaSaIYT tasadoKIla idlao. AaiNa %yaa kamaasaazI iktI idvasa va tasa laagalao. yaacaI naaoMd krayalaa saaMgaItlaI.

]da. iSavaNakama 1 Do/sa 2 idvasa

iSavaNakama 10Do/sa iktI idvasaÆ

7. ba^Mk banavaaÀba^Mkocaa KoL.

yaa ]pk`maat ivaVaqyaa-Mnaa iSaxakaMnaI ivaVaqyaa-MmaQyao daona gaT paDUna ek ba^Mkocaa ma^naojar va ek ga`ahk vyaaparI SaotkrI banavaUna pOsao ksao dovaaNa GaovaaNa krtat. %yaaMcyaavar vyaajadr ksaa Aakarlaa jaatao. yaacaI AaoLK k$na dota AalaI. AaiNa mau_la vyaaja dr rasa yaa saMklpnaa spYT k$na dota Aalyaa.

]da. ba^Mk

ma^naojar ga`ahk

pOsao dovaaNa GaovaaNa

8. qaaDI foka sau~ saaMgaa.

yaa ]pk`maat ivaVaqyaa-Mnaa iSaxakaMnaI kahI sau~ ilahlaolyaa kagadI puzyaacao tukDo doNyaat Aalao.AaiNa ivaVaqyaa-Mnaa eka vat-uLamaQyao %yaaMpOkI eKada pu{a TakNyaasa saaMgaUna %yaacao naava ivacaarNyaat Aalao.

]da. sau~o. vat-uL kaZa. 1. sarLvyaaja Ä ma × d ×k

100

9. AaoLKa pahU maI kaoNa.

yaa ]pk`maat ivaVaqyaa-Mnaa iSaxakaMnaI ivaSaIYz ASaa saM#yaa idlyaa. va %yaaMcaa gauNaakar krNyaasa saaMgaItlao. AaiNa %yaacaa Gana Gaat AaoLKNyaasa saaMgaItlao.

]da. 7× 7× 7× 7× 7 7⁵ caa pacavaa Gaat

10. ivaivaQa AQyaapna pQdtIMcaa va SaOxaiNak saaQanaaMcaa vaapr.

yaa ]pk`maat ivaVaqyaa-Mnaa iSaxakaMnaI gaiNat iSakivataMnaa ]dgaamaI AvagaamaI cacaa- p`Snaao<ar yaa pQdtIcaa vaapr SaOxaiNak saaQanaaMWaro krta Aalaa.yaamaQyao sau~aMcao t@to ]dahrNaaMcao t@to yaacaa vaapr k$na AQyaapnaat AanaMdI vaatavarNa inamaa-Na krta Aalao.

]da. t@ta mau_la Ä rasa sarLvyaaja

11. 5 cyaa 5vyaa GaatacaI KoLacaI pQdt.

yaa ]pk`maat ivaVaqyaa-Mnaa iSaxakaMnaI 5 hI saM#yaa do}na %yaacaa Gaat gauNaakar k$na zrivalaa AaiNa sadr saM#yaa saaMgaNyaat AalaI. yaa pQdtInao saM#yaocaa gauNaakar GaataMk sva$pat ksaa krtat to saaMgata Aalao.

]da. 5⁵ 5× 5× 5× 5 ×5 Ä 3125

12. calaa Saaibdk ]dahrNao saaoDvaUyaa.

yaa ]pk`maat ivaVaqyaa-Mnaa iSaxakaMnaI Saaibdk sva$pat GaataMk calana sarLvyaaja sarasarI yaa varIla ]da. ivacaa$na %yaacaI ]<ar SaaoQaNyaasa saaMgaItlao.

]da. dukanadar raojacao ]%pnna 100Ê 70 Ê 50 Ê 90 Aaho.]%pnnaacaI sarasarI iktI.

13. paya samaana Gaat samaana ek Asatao pahuyaa.

yaa ]pk`maat ivaVaqyaa-Mnaa iSaxakaMnaI samaana saM#yaa va tIcaa Gaat doKIla samaana saaMgaUna %yaacyaa jaaoDIlaa dusarI samaana Gaat AsalaolaI saM#yaa saaMgaUna %yaacaa Baagaakar k$na do}na sadr saM#yaocaa payaa ksaa samaana va Gaat ksaa samaana yaabaabat %yaacao ]<ar 1 Asato. to pahta Aalao.

]da. 7⁴À 7⁴ Ä 1

14. SaaLota jaa}yaa gaiNat iSakUyaa.

yaa ]pk`maat ivaVaqyaa-Mnaa iSaxakaMnaI CaoTI CaoTI ]da.va KoLacyaa maaQyamaatUna %yaaMcaI ik`yaa kSaI kravaI. yaacaI taoMD AaoLK dota AalaI.va saM#yaacaa k`ma tsaoca icanhaMcaa vaapr va saM#yaocaa sqaainak maulya %yaaMcaa ]pyaaoga yaacaa qaaoD@yaat pramaSa- idlaa.

]da. 1 Ê 2 Ê 3 Ê 4 Ê 5 ……. 8⁴ caa Ganacaa gauNaakar krNao.

15. calaa KoLUyaa gaiNatI KoL.

yaa ]pk`maat ivaVaqyaa-Mnaa iSaxakaMnaI Gana AaiNa Gaat ]da.daKla Asaa t@ta tyaar k$na sadr saM#yaocao vaacana va laoKna ksao krta Aalao. yaa saMbaiQatcaa p`Sna KoLacyaa sva$pat ivacaarta Aalaa. AaiNa gaiNatI KoL KoLta Aalaa. gaiNat ivaYayaacaI AavaD ivaVaqyaa-MmaQyao inamaa-Na krta AalaI.

Gana 5³ Ê 4³ Ê 3³ Ê 2³ Ê 1³

Gaat 5⁴ Ê 6⁵ Ê 8⁶ Ê 9⁷

vaga- 2² Ê 4² Ê 5² Ê 7² yaa saMklpnaa spYT kolyaa

]pk`maacao vaoLap~k

eklagaT AiBaklp

idnaaMk	vaoL	]pk`ma ]pcaar
20.04.2011	11.30 to 12.15	pUva-ksaaoTI
28.06.2011	11.30 to 12.30	1. saM#yaocyaa Dao@yaavar saM#yaa basaivaNao. 2.Gaat AaoLKUna gauNaakar kra. 3.saM#yaocyaa Dao@yaavar Gana doNao.
29.06.2011	11.30 to 12.30	4.calaa ik`koT KoLUyaa. 5.pustk vaacana spQaa-. 6.kama kra kama kra.
30.06.2011	11.30 to 12.30	7.ba^Mk banavaa. ba^Mkocaa KoL. 8.qaaDI foka sau~ saaMgaa. 9.AaoLKa pahU maI kaoNa.
01.07.2011	11.30 to 12.30	10.ivaivaQa AQyaapna pQdtIMcaa va SaOxaiNak saaQanaaMcaa vaapr. 11. 5 cyaa 5vyaa GaatacaI KoLacaI pQdt. 12.calaa Saaibdk ]dahrNao saaoDvaUyaa.
02.07.2011	11.30 to 12.30	13.paya samaana Gaat samaana ek Asatao pahuyaa. 14.SaaLota jaa}yaa gaiNat iSakUyaa. 15.calaa KoLUyaa gaiNatI KoL.
03.07.2011	09.30 to 10.15	]<ar ksaaoTI

P`akrNa 4

maaihtIcao saMklana ivaSlaoYaNa va Aqa-inava-cana

4.1 maaihtIcao saMklana

saMSaaoQanaasaazI kYTpUva-k jamaa kolaolaI maaihtI caTkna samajaNyaasaazI laxyaat rahNyaasaazI itcao vagaI-krNa krNao ja$rIcao Asato. gaaoLa kolaolyaa maaihtIcao saamyaBaodaMp`maaNao gauNa laxaNaap`maaNao yaaogya to gaT paDNao mhNajao vagaI-krNa haoya.

vagaI-krNa kolyaanaMtr %yaa gaTacyaa AaQaaro ek t@ta vaa kaoYTk tyaar kolao jaato. yaalaaca stMBaIkrNa kaoYTk vaa saarNaI mhNatat. ]plabQa saamaga`I ]Byaa AaDvyaa AaoLIt mhNajaoca kaoYTkat ivaiSaYT gauNaQamaa-nausaar yaaogya irtInao maaMDNao. mhNajaoca saadrIkrNa haoya.

sadr kRtIsaMSaaoQanaasa saMSaaoQakanao ivaVaqyaa-Mcyaa pUva- va ]<ar ksaaoTItIla p`aPtaMkava$na saarNyaa va kaoYTko tyaar kolaI Aahot.

saarNaI k`. 4.1.1 [ya<aa 7 vaI tIla ivaVaqyaa-Mcao pUva- ksaaoTItIla p`aPtaMk

Anauk`maaMk	ivaVaqyaa-McaI naavao	ekuNa gauNa	Pa`aPt gauNa
1	naoha AanaMda maaoihto	25	02
2	pUjaa p`kaSa paTIla	25	02
3	raohINaI Bagavaana gaaDo	25	02
4	yaaoigata kaiSarama jaaQava	25	05
5	irnaa p`omaisaMga djaI-	25	04
6	rSmaI ivalaasa qaaorvao	25	08
7	sauip`yaa Aabaasaahoba inaLo	25	03
8	sabaa rifk SaoK	25	06
9	ip`yaMka mahoMd` idvaTo	25	02
10	AakaSa AanaMda kaMbaLo	25	02
11	Aaisaf ramaSaoro SaoK	25	01
12	ivajaya sauinala AarsauD	25	00
13	gaNaoSa d<aa~ya kuTo	25	02
14	ivaSaala AanaMd jagatap	25	01
15	AaoMkar p`kaSa vaaxao	25	02
16	ra^baIna Baaskr imarpgaar	25	00
17	SaahId idladar SaoK	25	01
18	Saikla saahobalaala pzaNa	25	01
19	AakaSa KrBaana maaOya-	25	04
20	Saah$K hbaIba SaoK	25	07
21	P`aoma rajaU ksabao	25	01
22	rajaU sauroSa gaaoLo	25	00
23	ivaSaala rmaoSa Krat	25	04
24	[krar Aba`arAhmad SaoK	25	06
25	saumaoQa rivaMd` pvaar	25	01
26	SauBama rahula SaLko	25	01
27	?iYakoSa naaganaaqa kaMbaLo	25	04
28	AaiSaYa bauQddasa maaoro	25	02
29	saMkot rajaoMd` pvaar	25	06
30	saaihla Bagavaana saabaLo	25	00
31	ivajaya ra^bana kaLpuMD	25	01
32	iSalavaMt bauQddasa maaoro	25	01
33	EaIkaMt iSavaajaI kaMbaLo	25	02
34	saagar janaad-na Dakvao	25	02
35	idgaMbar naarayaNa Tomakr	25	01
36	SaakIr mahmadjahUr kuDaLkr	25	04
37	saagar vasaMt Agark	25	03
38	svaPnaIla Baanaudasa AMgaarKo	25	01
39	rajaoSa SaMkr ihro	25	01
40	$palaI dyaanaMd jaMgama	25	01
41	Axaya ASaaoK Krat	25	01
42	AadoSa saMtaoYa pvaar	25	02
43	igarIYa idlaIp jaaQava	25	01
44	gaNaoSa kuMDilak baarvakr	25	02
45	salamaana Akbar naa[-k	25	01
46	Kotna sauinala iDsaaojaa	25	01
47	Ajaya sauinala ]baaLo	25	05
48	rahula iBakajaI maaoro	25	03

saarNaI k`. 4.1.2 [ya<aa 7 vaI tIla eklagaTatIla ivaVaqyaa-Mcao ]<ar ksaaoTItIla p`aPtaMk

Anauk`maaMk	ivaVaqyaa-McaI naavao	ekuNa gauNa	Pa`aPt gauNa
1	naoha AanaMda maaoihto	25	16
2	pUjaa p`kaSa paTIla	25	15
3	raohINaI Bagavaana gaaDo	25	11
4	yaaoigata kaiSarama jaaQava	25	16
5	irnaa p`omaisaMga djaI-	25	19
6	rSmaI ivalaasa qaaorvao	25	19
7	sauip`yaa Aabaasaahoba inaLo	25	18
8	sabaa rifk SaoK	25	20
9	ip`yaMka mahoMd` idvaTo	25	17
10	AakaSa AanaMda kaMbaLo	25	22
11	Aaisaf ramaSaoro SaoK	25	13
12	ivajaya sauinala AarsauD	25	17
13	gaNaoSa d<aa~ya kuTo	25	19
14	ivaSaala AanaMd jagatap	25	10
15	AaoMkar p`kaSa vaaxao	25	20
16	ra^baIna Baaskr imarpgaar	25	09
17	SaahId idladar SaoK	25	17
18	Saikla saahobalaala pzaNa	25	17
19	AakaSa KrBaana maaOya-	25	16
20	Saah$K hbaIba SaoK	25	23
21	P`aoma rajaU ksabao	25	20
22	rajaU sauroSa gaaoLo	25	20
23	ivaSaala rmaoSa Krat	25	10
24	[krar Aba`arAhmad SaoK	25	17
25	saumaoQa rivaMd` pvaar	25	20
26	SauBama rahula SaLko	25	17
27	?iYakoSa naaganaaqa kaMbaLo	25	17
28	AaiSaYa bauQddasa maaoro	25	15
29	saMkot rajaoMd` pvaar	25	19
30	saaihla Bagavaana saabaLo	25	17
31	ivajaya ra^bana kaLpuMD	25	20
32	iSalavaMt bauQddasa maaoro	25	20
33	EaIkaMt iSavaajaI kaMbaLo	25	11
34	saagar janaad-na Dakvao	25	13
35	idgaMbar naarayaNa Tomakr	25	17
36	SaakIr mahmadjahUr kuDaLkr	25	11
37	saagar vasaMt Agark	25	10
38	svaPnaIla Baanaudasa AMgaarKo	25	17
39	rajaoSa SaMkr ihro	25	12
40	$palaI dyaanaMd jaMgama	25	10
41	Axaya ASaaoK Krat	25	15
42	AadoSa saMtaoYa pvaar	25	09
43	igarIYa idlaIp jaaQava	25	17
44	gaNaoSa kuMDilak baarvakr	25	14
45	salamaana Akbar naa[-k	25	10
46	Kotna sauinala iDsaaojaa	25	09
47	Ajaya sauinala ]baaLo	25	18
48	rahula iBakajaI maaoro	25	22

saarNaI k`. 4.1.3 [ya<aa 7 vaI tIla eklagaTatIla ivaVaqyaa-Mcao pUva- ksaaoTIcao va ]<ar ksaaoTItIla p`aPtaMk

Anauk`maaMk	ivaVaqyaa-McaI naavao	pUva- ksaaoTI	]<ar ksaaoTI
1	naoha AanaMda maaoihto	02	16
2	pUjaa p`kaSa paTIla	02	15
3	raohINaI Bagavaana gaaDo	02	11
4	yaaoigata kaiSarama jaaQava	05	16
5	irnaa p`omaisaMga djaI-	04	19
6	rSmaI ivalaasa qaaorvao	08	19
7	sauip`yaa Aabaasaahoba inaLo	03	18
8	sabaa rifk SaoK	06	20
9	ip`yaMka mahoMd` idvaTo	02	17
10	AakaSa AanaMda kaMbaLo	02	22
11	Aaisaf ramaSaoro SaoK	01	13
12	ivajaya sauinala AarsauD	00	17
13	gaNaoSa d<aa~ya kuTo	02	19
14	ivaSaala AanaMd jagatap	01	10
15	AaoMkar p`kaSa vaaxao	02	20
16	ra^baIna Baaskr imarpgaar	00	09
17	SaahId idladar SaoK	01	17
18	Saikla saahobalaala pzaNa	01	17
19	AakaSa KrBaana maaOya-	04	16
20	Saah$K hbaIba SaoK	07	23
21	P`aoma rajaU ksabao	01	20
22	rajaU sauroSa gaaoLo	00	20
23	ivaSaala rmaoSa Krat	04	10
24	[krar Aba`arAhmad SaoK	06	17
25	saumaoQa rivaMd` pvaar	01	20
26	SauBama rahula SaLko	01	17
27	?iYakoSa naaganaaqa kaMbaLo	04	17
28	AaiSaYa bauQddasa maaoro	02	15
29	saMkot rajaoMd` pvaar	06	19
30	saaihla Bagavaana saabaLo	00	17
31	ivajaya ra^bana kaLpuMD	01	20
32	iSalavaMt bauQddasa maaoro	01	20
33	EaIkaMt iSavaajaI kaMbaLo	02	11
34	saagar janaad-na Dakvao	02	13
35	idgaMbar naarayaNa Tomakr	01	17
36	SaakIr mahmadjahUr kuDaLkr	04	11
37	saagar vasaMt Agark	03	10
38	svaPnaIla Baanaudasa AMgaarKo	01	17
39	rajaoSa SaMkr ihro	01	12
40	$palaI dyaanaMd jaMgama	01	10
41	Axaya ASaaoK Krat	01	15
42	AadoSa saMtaoYa pvaar	02	09
43	igarIYa idlaIp jaaQava	01	17
44	gaNaoSa kuMDilak baarvakr	02	14
45	salamaana Akbar naa[-k	01	10
46	Kotna sauinala iDsaaojaa	01	09
47	Ajaya sauinala ]baaLo	05	18
48	rahula iBakajaI maaoro	03	22

saarNaI k`. 4.1.4 [ya<aa 7 vaI cyaa eklagaTatIla ivaVaqyaa-Mcao pUva- ksaaoTItIla T@kovaarI

vaga-gauNa	vaarMvaarIta ivaVaqaI- saM#yaa	T@kovaarI
0.2	33	123
3.5	10	40
6.8	05	20

saarNaI k`. 4.1.5 [ya<aa 7 vaI cyaa eklagaTatIla ivaVaqyaa-Mcao ]<ar ksaaoTItIla T@kovaarI

vaga-gauNa	vaarMvaarIta ivaVaqaI- saM#yaa	T@kovaarI
9.13	14	56%
14.18	20	80%
19.23	14	56%

saarNaI k`. 4.1.6 [ya<aa 7 vaI cyaa eklagaTatIla ivaVaqyaa-Mcao pUva- ksaaoTItIla va ]<ar ksaaoTItIla T@kovaarI

vaga-gauNa	vaarMvaarIta T@kovaarI
	pUva- ksaaoTI	]<ar ksaaoTI
0.2	123:	0:
3.5	40:	0:
6.8	20:	0:
9.13	0:	56:
14.18	0:	80:
19.23	0:	56:

AalaoK kaZNao .

4.2 maaihtcao ivaSlaoYaNa

kRtI saMSaaoQana kayaa-t maaihtI jaovha p`aPtaMkacyaa sva$pat Asato. tovha %yaa maaihtIcaa Aqa- laavaNyaasaazI T@kovaarI sarasarI sahsaMbaMQa gauNak AalaoK yaaMsaar#yaa saM#yaaSaas~Iya tM~acaa AaQaar Gyaavaa laagatao. %yaalaa maaihtIcao ivaSlaoYaNa Asao mhNatat.

sadr kRtIsaMSaaoQanaat saMSaaoQakanao ]plabQa Jaalaolyaa p`aPtaMk sva$patIla maaihtIcao ivaSlaoYaNa krNyaasaazI koMid`ya p`vaR<aIcaI pirmaaNao vaaprlaI Aahot.

P`astut kRtIsaMSaaoQanaat maaihtIcao ivaSlaoYaNa krNyaasaazI puZIla saaMi#yakI tM~acaa vaapr kolaa Aaho.

saarNaI k`. 4.2.1 eklagaTacaI pirmaaNao

eklagaTacaI pirmaaNao	maQyamaana	maQyaaMk maQyagaa	bahulak
pUva- ksaaoTI	2.35	2	1
]<ar ksaaoTI	15.85	17	17

P`astut kRtIsaMSaaoQanaat maaihtIcao ivaSlaoYaNa krNyaasaazI puZIla saaMi#yakI tM~acaa vaapr kolaa Aaho.

1. TI prIixaka ekla gaT

daona gaTacyaa maQyamaanaacaI tulanaa k$na frkacyaa saaqa-ktoivaYayaI Anaumaana kaZNyaasaazI TI. prIixaka vaaprlaI jaato.

ekla gaTatIla pUva- kasaaoTI va ]<ar ksaaoTItIla frkaMcyaa maQyamaanaaMcaa vaapr k$na p`maaNa ivacalana kaZlao.

TI prIixakosaazI KalaIla sau~aMcaa vaapr kolaa Aaho.

T = MD

S.E.M.D

saarNaI k`. 4.1.6 eklagaTacaI pUva- ksaaoTI va ]<ar ksaaoTI yaaMcyaa maQyamaanaacaI tulanaa

eklagaT	namaunaa saM#yaa ivaVaqaI- saM#yaa	svaaiQanatamaa~a (N- 1)	maQyamaana	maQyaaMk maQyagaa	bahulak	P`amaaNa ivacalana	TI. prIixakocao gauNaao<ar	saaqa-kta str
pUva- ksaaoTI	48	47	2.35	2	1	3.90	24.10	saaqa- Aaho.
]<ar ksaaoTI	48	47	15.85	17	17	3.90	24.10	saaqa- Aaho.

Aqa-inava-cana

saarNaI k`. 4.2.2 va$na p`aPt T = 24.10 ho maulya D kaoYTkatIla 0.05 stravar 2.02 va 0.01 stravar 2.68 Aaho. p`aPt T caI ikMmat daonhI stravar jaast Aaho. mhNaUna p`aPtaMkatIla frk laxaNaIya Aaho. mhNaUna p`stut kRtIsaMSaaoQanaatIla pirklpnaa %yaajya zrto. va saMSaaoQana pirklpnaa isvakaravaI laagaola.

Anaumaana

[ya<aa 7 vaI cyaa ivaVaqyaa-MmaQyao gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMSaacaI samasyaa dUr krNyaasaazI ]pk`ma rabaivalao Asata %yaaMcyaa saMpadnaat laxaNaIya frk jaaNavatao.

P`akrNa 5

saaraMSa inaYkYa- va iSafarSaI

5.1 saaraMSa

P`akrNa 1 saMSaaoQana ivaYayaacaI AaoLK

p`astaivak

Aaja AapNa 21 vyaa Satkat p`vaoSa kolaa Aaho. maanavaI jaIovanaacaI p`gatIcyaa idSaonao satt vaaTcaala sau$ Aaho. p`%yaok gaaoYTImaQyao ‘iva&ana’ Aaho.AaiNa iva&anaacaa payaa ‘gaiNat’ Aaho. gaiNatacaI inaima-tI maanavaanao kolaI mhNaUna gaiNatalaa ‘maanavainaima-t Saas~’ Asao mhTlao jaato. pUvaI-cyaa kaLapasaUna tr Aajapya-Mt gaiNatacaa ]pyaaoga dOnaMidna jaIvanaamaQyao raojacyaa vyavaharamaQyao Aaplyaalaa haotaMnaa idsatao.gaiNatacaa AByaasak`ma ha AMkgaiNat baIjagaiNat BaUiMmatI AaiNa saaMi#yakI yaa caar Baagaat ivaBaagalaa gaolaa AsaUna %yaaWaro ivaVaqyaa-Mnaa ba^Mkacao paosTacao vyavahar SaoAsa- baajaar %yaacap`maaNao GaataMk sarasarI calana sarLvyaaja yaasaar#yaa gaaoYTIMcaI tsaoca Anya gaaoYTIMcaI maaihtI haoNyaasa madt haoto. saQyaacyaa pirisqatIt gaiNat ivaYayaacao &ana va AakDomaaoD ivaVaqyaa-Mnaa saurLItpNao krta yaoNao Sa@ya Jaalaolao Aaho. Asao mhNata yaovaU Sakto.

1.2 saMSaaoQanaacaI garja

ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaaMtga-t AsaNaayaa ]pk`maaMbaabat ]dBavaNaayaa samasyaa yaaogya p`karo saaoDvaUna %yaaMcyaa manaat gaiNat ivaYayaacaI AavaD inamaa-Na krNao garjaocao Aaho. [ya<aa 7 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa inavaDk pazyaaMSa jar yaaogya p`karo samajalao naahI tr %yaaMnaa tao ivaYaya samajaNaar naahI. va %yaacaI gaiNat ivaYayaap`tI AsaNaarI AavaD kmaI haot jaa[-la mhNaUnaca yaa samasyaovar saMSaaoQana krNao garjaocao Aaho.

1.3 samasyaocao mah<va

inavaDk pazyaaMSa hI samasyaa KalaIla GaTkaMSaI A%yaMt mah<vaacaI Aaho.

1. ivaVaqaI-

ivaVaqyaa-Mnaa ivaYayaacaI AavaD inamaa-Na haoto. AvaGaD vaaTNaayaa saMklpnaa spYT haoNyaasa madt haoto.

2.iSaxak

ivaVaqyaa-Mnaa ivaYayaabaQdlacao saMpUNa- &ana doNyaasaazI tsaoca %yaaMnaa vagaa-t iTkvaUna zovaNyaasaazI hI samasyaa saaoDivaNao mah<vaacao Aaho.

3. mau#yaaQyaapk

SaaLocaa vaaiYa-k inakala ]<ama laagaNyaasaazI hI samasyaa saaoDivaNao mah<vaacao Aaho.

4. palak

palyaacaI iSaxaNaatIla p`gatI krNyaasaazI va Aaplyaa AaSaa pUNa- krNyaasaazI samasyaa saaoDivaNao garjaocao Aaho.

5. samaaja

BaartIya samaaja sauiSaixat haoNyaasaazI samasyaa saaoDivaNao garjaocao Aaho.

ASaap`karo samasyaocao mah<va saaMgata yao[-la.

1.4 samasyaa ivaQaana

vaDaLa³maMuba[-´ yaoqaIla kaorbaa iMMmazagar baR.ma.na.pa.marazI SaaLa k`.1 maQaIla ]cca p`aqaimak ivaBaagaatIla [ya%ta 7vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMSaacaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro sarava do}na %yaaMcyaa saMpadnaavar haoNaa-yaa pirNaamaaMcaa AByaasa

1.5 saMSaaoQanaatIla kayaa-%mak vyaa#yaa

1. ]cca p`aqaimak

“P`aaqaimak iSaxaNaanaMtrcaa TPpa payarI mhNajao ]cca p`aqaimak haoya. ³[ya%ta 5 vaI to 8 vaI pya-Mt´

2. inamna p`aqaimak

“[ya%ta 1 laI to 4 qaI pya-Mtcyaa vagaa-Mnaa inamna p`aqaimak mhNatat.”

3. gaiNat

“imaLivalaolyaa gaiNatI &anaacaa vyavaharat ]pyaaoga krNyaacaa ivaYaya AakDomaaoDISaI saMbaMiQat Asalaolaa ivaYaya haoya.”

2. 1.6saMSaaoQanaacaI ]i_YTyao

1. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla AvaGaD vaaTNaayaa pazyaaMSaacaa SaaoQa GaoNao.

2. [ya%ta 7 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaabaabat gaaoDI inamaa-Na krNao.

3. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla SaMkaMcao inarsana krNao.

4. ivaVaqyaa-Mnaa gaiNat ivaYayaatIla kzINa vaaTNaayaa saMklpnaa SaaoQaUna kaZNao.

1.7 gaRihtko va pirklpnaa

gaRihtko

1. [ya%ta 7 vaI gaiNat ivaYayaacaa pazyak`ma ivaVaqyaa-Mcyaa vayaaogaTalaa Anau$p Aaho.

2.[ya%ta 7 vaI caI pazyapustko pazyaaMSaalaa nyaaya doNaarI Aahot.

3.[ya%ta 7 vaI caI pazyapustko ivaVaqaI- va iSaxakaMcyaa garjaa pUNa- krNaarI Aahot.

4.[ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa manaat gaiNat ivaYayaaba_la gaaoDI inamaa-Na hao[-la.

pirklpnaa

[ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMSa yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDNaar naahI.

1.8 saMSaaoQanaacaI vyaaPtI va mayaa-da

vyaaPtI

saMSaaoQana kaoNa%yaa ivaYayaaSaI saMbaMiQat Aaho. yaa saMSaaoQanaacao inaYkYa- kaoNaalaa laagaU pDtat. yaacaI AcaUk maaihtI mhNajao vyaaPtI haoya.

mayaa-da

p`stut saMSaaoQana [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMSaapya-Mtca mayaa-dIt Aaho.

p`krNa 2 saMbaMiQat saMSaaoQana saaih%yaacaa AaZavaa.

2.1 saMSaaoQanaasaazI vaaprlaolyaa saMdBa- saaih%yaacaa AaZavaa

1. kRtI saMSaaoQana va navaaopk`ma iWtIya vaYa-

DI.eD.

2. gaiNat p`qama vaYa- DI.eD.

3. AaSayayau@t AQyaapna gaiNat saMdBa- pustk

2.2 saMdBa- saaih%yaacaa AaZavaa

saMSaaoQanaasaazI saMSaaoQakalaa svat: kahI saMdBa- saaih%yaacaa AaZavaa GaoNao. garjaocao va AavaSyak Aaho.%yaamauLo kRtIsaMSaaoQanaalaa yaaogya idSaa imaLto. saMSaaoQakanao kRtIsaMSaaoQanaasaazI KalaIla saMSaaoQanaaMcaa AaZavaa Gaotlaa Aaho.

1. gaNaoSa d<aa~ya pvaar sana 2006.07

2. maonaka mahadova paTIla sana 2006.07

3. kivata AMkUSa $d`o sana 2007.08

4. ica~a rGaUnaaqa saaohNaI

5. saaO. inama-laa kvao-

6. saaO. sauinata Baagavat

7. ku. jayaEaI Qamaa- Qalapo. sana 2006.07

8. EaI. jaTnauro dyaanaMd QaaoMDIrama sana 2005.06

9. EaI. baabaasaahoba ravasaahoba maanao sana 2008.09

10. EaI. ivajayakumaar iBamaajaI palavao sana 2008.09

11. EaI. tukarama jagadaLo sana 2005.06

12. ku. Ainata iksana raokDo sana 2006.07

13. EaI. saMtaoYa sahdova AakDo sana 2008.09

14. EaI. Amaaola SaojanaarayaNa japkr sana 2006.07

15. ku. SarIfa sardar [naamadar sana 2006.07

2.3 saMSaaoQanaacao vaogaLopNa va ]pyau@tta

vaogaLopNa

gaNaoSa d<aa~ya pvaar maonaka mahadova paTIla kivata AMkUSa $d`o ica~a rGaUnaaqa saaohNaI yaaMnaI samasyaa saaoDivaNyaasaazI p`ayaaoigak pQdtIcaa vaapr kolaolaa Aaho. sadrcyaa saMSaaoQanaasaazI %yaacaa ]pyaaoga Jaalaa.

]pyau@tta

P`astut saMSaaoQana ho iSaxak mau#yaaQyaapk tsaoca [ya<aa 1 to 8 vaI

pya-Mtcyaa ivaVaqyaa-Mnaa ]pyau@t zrola. ivaVaqyaa-Mnaa ivaivaQa ]pk`maaWaro iSakivalyaamauLo %yaaMnaa ivaYayaabaQdla AavaD inamaa-Na hao[-la.

p`krNa 3 saMSaaoQanaacaI kaya-vaahI .

3.1 saMSaaoQana pQdtI va AiBaklp

saMSaaoQanaasaazI saMSaaoQakanao KalaIla pQdtIMcaa vaapr kolaa Aaho.

p`ayaaoigak pQdtInao kolaolao inaYkYa- pUNa-t: Saas~Iya Asatat. %yaamauLo saMSaaoQanaat AcaUkta yaotao. P`ayaaoigak pQdtInao kaya-vaahI krNyaasaazI AiBaklp inavaDNao AavaSyak Asato. AiBaklp daona p`karcao Asatat. %yaaMpOkI saMSaaoQakanao eklagaT AiBaklp inavaDlaa Aaho.

3.2 nyaadSa-na namaunaa

maaozyaa janasaM#yaocao p`itinaiQa<va krNaara CaoTa gaT namaunaa mhNaUna inavaDlaa jaatao. yaa namaunyaasa nyaadSa-na namaunaa Asao mhNatat.

sadr saMSaaoQanaasaazI saMBaavaotr p`saMigak AaQaarIt pQdtIcaa vaapr kolaa Aaho.

3.3 maaihtI saMklanaacaI saaQanao

p`stut saMSaaoQanaasaazI saMSaaoQakanao KalaIla saaQanaaMcaa vaapr kolaa Aaho.

1. inarIxaNa

pQdtSaIr pahNao AaiNa pQdtSaIr pahNyaabaraobarca paihlaolyaa GaTkaMcaI icaik%saa krNao mhNajao inarIxaNa haoya.

2. saMpadNaUk caacaNaI

3.4 maaihtI ivaSlaoYaNaacaI saM#yaaSaas~Iya tM~o

sadr kRtIsaMSaaoQanaat saMSaaoQakanao maaihtIcao ivaSlaoYaNa krNyaasaazI vaarMvaarIta ivacalana iSalatocao maapna koMid`ya p`vaR<aIcao maapk %yaacabaraobar AalaoKa%mak pQdtI va tM~amaQaIla TI pirixaka yaa tM~acaa KalaIlap`maaNao vaapr kolaa Aaho. %yaatIla koMid`ya p`vaR<aIcao maapna maQaIla maQyamaana maQyagaa bahulak va AalaoK pQdtI yaa saM#yaaSaas~Iya tM~acaa vaapr kolaa Aaho.

3.5 saMSaaoQanaacaI p`%yaxa kaya-vaahI

yaa p`krNaatMga-t SaaLainaiScatI pasaUna to ]<ar ksaaoTIpya-Mtcaa kaya-vaahIcaa samaavaoSa kolaa Aaho. %yaanaMtr yaa sava- kaya-vaahIsaazI AavaSyak vaoLap~k idlaolao Aaho. naMtr ]pk`maaMcaI yaadI spYT kolaI Aaho.

kaya-vaahIcaa kalaavaQaI

8 maaca- to 13 maaca- 2010

p`krNa 4 maaihtIcao saMklana ivaSlaoYaNa va Aqa-inava-cana

4.1 maaihtIcao saMklana

maaihtI saMklanaasaazI saMSaaoQakanao saMpadNaUk caacaNaIcaa vaapr kolaa haota. pUva-ksaaoTI va ]<arksaaoTIWaro saM#yaa%mak maaihtI imaLivalaI.

4.2 ivaSlaoYaNa

maaihtI ivaSlaoYaNaamaQyao pUva- ksaaoTItIla ekUNa p`aPtaMk va ]<ar ksaaoTItIla ekUNa p`aPtaMk kaZlaolao haoto.%yaamauLo koMid`ya p`vaR<aIcao pirmaaNao maQyamaana maQyagaaa bahulak AalaoK va p`maaNa ivacalana tsaoca Anaumaanaa%mak saaMi#yakI maQaIla TI prIixakocaa vaapr kolaa Aaho.

4.3 Aqa-inava-cana

yaamaQyao saM#yaaSaas~acaa madtInao Aalaolyaa AMitma ikMmatIva$na ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadNaUkIt frk idsaUna Aalaa.mhNaUna saMSaaoQakanao jyaa SaUnya pirklpnaa inaiScat kolyaa hao%yaa. foTaLUna pyaa-yaI saMSaaoQana pirklpnaa isvakarNyaat Aalyaa. 0.01 va 0.05 stravarIla ikMmatIva$na laxaNaIya frk pDlyaacao idsaUna Aalao.

5.2 inaYkYa-

sadr saMSaaoQanaat saMSaaoQakanao [ya<aa 7 vaI cyaa ivaVaqyaa-Mcyaa gaiNat ivaYayaatIla inavaDk pazyaaMSa yaa samasyaocaa SaaoQa Gaotlaolaa Aaho. %yaanausaar puZIla inaYkYa- inaGaalaolao Aahot.

1. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla saM#yaocyaa Dao@yaavar saM#yaa basaivaNao yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDlaa Aaho.

2.[ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla Gaat AaoLKUna gauNaakar kra yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDlaa Aaho.

3. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla saM#yaocyaa Dao@yaavar Gana doNao yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDlaa Aaho.

4. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla calaa ik`koT KoLUyaa yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDlaa Aaho.

5. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla pustk vaacana spQaa- yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDlaa Aaho.

6. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla kama kra kama kra yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDlaa Aaho.

7. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla ba^Mk banavaa. ba^Mkocaa KoL yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDlaa Aaho.

8. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla qaaDI foka sau~ saaMgaa yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDlaa Aaho.

9. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla AaoLKa pahU maI kaoNa yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDlaa Aaho.

10. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla ivaivaQa AQyaapna pQdtIMcaa va SaOxaiNak saaQanaaMcaa vaapr yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDlaa Aaho.

11. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla 5 cyaa 5vyaa GaatacaI KoLacaI pQdt yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDlaa Aaho.

12. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla calaa Saaibdk ]dahrNao saaoDvaUyaa yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDlaa Aaho.

13. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla paya samaana Gaat samaana ek Asatao pahuyaa yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDlaa Aaho.

14. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla SaaLota jaa}yaa gaiNat iSakUyaa yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDlaa Aaho.

15. [ya%ta 7 vaI cyaa gaiNat ivaYayaatIla calaa KoLUyaa gaiNatI KoL yaa SaOxaiNak ]pk`maaWaro ivaVaqyaa-Mcyaa saMpadnaavar laxaNaIya frk pDlaa Aaho.

5.3 iSafarSaI

sadr saMSaaoQaanaasaazI puZIla iSafarSaI saucaivata yaotIla.

#yaaQyaapkaMsaazI

1. p`iSaixat iSaxakaMcaI inavaD kravaI.

2. vaarMvaar gaiNatacyaa tasaaMvar jaa}na iSaxakaMcao inarIxaNa kravao.

3. ivaVaqyaa-Mnaa SaOxaiNak saaih%ya pUrvaavao.

4. vaarMvaar palaksaBaa Gao}na %yaaMcyaa palyaaMcaI p`gatI kLivaNao.

iSaxakaMsaazI

1. AQyaapna krtovaoLI saaopI va kzINa SaOxaiNak AnauBava Vavaot.

2. ivaVaqyaa-Mcyaa jaIvanaaSaI inagaDIt SaOxaiNak AnauBava Vavaot.

3. AQyaapnaat AcaUkta rahIla yaacaI kaLjaI GyaavaI.

4. ivaVaqyaa-Mnaa ivaivaQa ]pk`maaWaro iSaxaNa Vavao.

5. ivaVaqyaa-Msa vaOyai@tka maaga-dSa-na kravao.

ivaVaqyaa-MsaazI

1. laxapUva-k AQyayana kravao.

2. SaMka lagaoca ivacaa$na Gyaavyaat.

3. drraoja ]pisqat rahUna pazyak`ma samajaavaUna Gyaavaa.

4. iSaxakaMnaI idlaolaa gaRhpaz vaoLovar pUNa- kravaa.

palakaMsaazI

1. drraoja ivaVaqyaa-McaI ]jaLNaI GyaavaI.

2. maulaaMcyaa samasyaa jaaNaUna maaga-dSa-na kravao.

3. vaarMvaar iSaxakaMnaa BaoTUna palyaacaI p`gatI tpasaUna GyaavaI.

4. palyaalaa laagaNaaro sava- AQyaapna saaih%ya purvaavao.

5.4 saMSaaoQanaacaI [tr iSaxakaMsaazI ]pyaaoaigata

p`stut saMSaaoQana kaya- gaiNat ivaYayaacao AQyaapna krNyaa.yaa iSaxakaMsaazI ]pyau@t Aaho. tI ]pyau@tta puZIlap`maaNao

1. yaa saMSaaoQana kayaa-cyaa AByaasaanaMtr iSaxakaMnaa gaiNat ivaYayaatIla samasyaa saaoDivaNyaasaazI p`orNaa imaLola.

2. iSaxakaMnaa ivaVaqyaa-Mcyaa savaa-MigaNa ivakasa krNyaasa madt imaLola.

3. iSaxakaMnaa saMSaaoQana kayaa-tIla SaOxaiNak ]pk`maaWaro Aaplao AQyaapna manaaorMjak krta yao[-la.

4. ivaVaqaI- naomaka kuzo cauktao ho jaaNaUna Gaota yao[-la va %yaaMnaa yaaogya maaga-dSa-na krta yao[-la.

5. ivaVaqyaa-Mcyaa maulyamaapnaasaazI sadr kRtIsaMSaaoQana [tr iSaxakaMnaa ]pyau@t Aaho.

5.5 puZIla saMSaaoQanaasaazI saucanaa

1. saMSaaoQanaalaa saurvaat krNyaapUvaI- sadr ivaYayaatIla saMSaaoQana imaLivaNyaacaa p`ya%na kravaa.

2. p`%yaok ivaVaqyaa-MkDo vaOyai@tk laxa Vavao.

3. kRtIsaMSaaoQanaasaazI ivaivaQa maaihtI saMklana saaQanaaMcaa vaapr kravaa. ]da. inarIxaNa maulaaKt p`SnaavalaI va vyai@tAByaasa [.

4. saMSaaoQana ]cca djaa-cao haoNyaasaazI ivaYayatj&aMcao maaga-dSa-na Vavao.

5. saMSaaoQana vastuinaYz haoNyaasaazI samasyaaivaQaana Gao}na yaaogya saMSaaoQana pQdtIcaI inavaD kravaI. ]da. ‘ maaQyaimak maulaaMmaQaIla vyavasaaya inavaD ivaYayaavar p`aqaimak AByaasa’ Asao samasyaa ivaQaana Asalyaasa savao-xaNa pQdtI inavaDavaI.

6. saMSaaoQakanao saMSaaoQana ivaYaayaacao saKaola &ana imaLvaavao.

7. saMSaaoQanaacaa kalaavaQaI inaiScat kravaa.

8. saMSaaQanaatIla p`%yaok gaaoYTIcaI naaoMd vaoLocyaa vaoLI krIt rhavao. ]da. pUva-ksaaoTI ikMvaa ]<arksaaoTI GaotlaolaI vaoL.

ga`qaMsaUcaI

A.k`.	pustkacao naava	laoKna va p`kaSana	vaYa-
1	p`qama vaYa- DI.eD.gaiNat	sauivacaar p`kaSana maMDLÊ puNao. ivaVa baolasaro saMtaoYa laulao	15Aa^@Tao.2005
2	p`qama vaYa- DI.eD.gaiNat	fDko p`kaSanaÊ kaolhapUr. p`a.saaO.BaartI kulakNaI-Ê Da^M.ASaaok vaOVÊ Da^M.ko.baaodaDo-
3	p`qama vaYa- DI.eD.gaiNat	saMskar p`kaSanaÊ laatUr. Da^M.Accyaut p`Baakr gaMQaÊo p`a.EaIkRYNa baapUrava laaMDgao
4	gaiNat [ya%ta 7 vaI	maharaYT/ rajya pazyapustk inaima-t va AByaasak`ma saMSaaoQana maMDLÊ puNao.
5	kRitsaMSaaooQana va navaaopk`ma p`stavanaa va maagadSa-na	sauivacaar p`kaSana maMDLÊ puNao. svaatI gaaDgaIL	14 naaovhoM 2006

piriSaYTyao

baR.ma.na.pa. marazI SaaLa k`.1 vaDaLa pUva-

pUva-ksaaoTI va ]<arksaaoTI prIxaa

ivaYaya. gaiNat

[ya<aa 7 vaI gauNa 25

idnaaMk vaoL 40 imanaITo

saucanaa : 1. sava- p`Sna saaoDivaNao AavaSyak Aahot.

2. ]javaIkDIla AMk gauNa dSa-ivatat.

P`aSna 1 laa. irkamyaa jaagaa Bara. P`a%yaokI p`Snaasa 1 gauNa 04 gauNa

1. 7 ³ yaa saM#yaocaa …………… Gaat Aaho.

2. ekuNa saM#yaocaI baorIja va Baaigalao ekuNa saM#yaa mhNajao ………….haoya.

3. 25 42 53 92 yaa saM#yaaMcaI sarasarI …………… haoya.

4. jaovha ek baaba vaaZola tovha dusarI baabahI vaaZto tovha %yaasa …… calana mhNatat.

p``Sna 2 ra. A. vyaa#yaa ilaha. P`a%yaokI p`Snaasa 2 gauNa kaoNatohI 3 06 gauNa

1. GaataMk

2. sarasarI

3. vyast calana

4. rasa

ba. ]dahrNao saaoDvaa. P`a%yaokI p`Snaasa 2 gauNa kaoNatohI 3 06 gauNa

1. (4/3)⁵caa Gaat saaMgaa va sva$p maaMDa

2. gaaopalalaa Saalaoya 4 ivaYayaaMmaQyao Anauk`mao 42 82 56 68 gauNa imaLalao tr %yaaMcaI sarasarI kaZa.

3. iSavaajaInao mahoSakDUna d.saa.d.Sao. 20 dranao 600 $. 2 vaYaa-cyaa maudtInao kjaa-vaU Gatlao. tr %yaalaa iktI vyaaja Vavao laagaola.

4. 5 ⁷ caI ikMmat kaZa.

P`aSna 3 ra. idGaao-<arI ]dahrNao saaoDvaa. P`a%yaokI p`Snaasa 3 gauNa 09 gauNa

1. (4/5)³÷(4/5)² = ? saaoDvaa.

2. eka vaDapava dukanadaracao kahI idvasaacao ]%pnna 90 $. 78 $. 99$. 72 $. Aaho. tr raojacao sarasarI ]%pnna iktI.

3. 5 iSaxakaMnaa SaaLotIla 82 maulao saar#yaa p`maaNaat vaaTUna idlaI tr yaap``maaNao 38 maulao iktI iSaxakaMnaa vaaTavaI laagatIla.

baR.ma.na.pa. marazI SaaLa k`.1 vaDaLa pUva-

pUva-ksaaoTI va ]<arksaaoTI prIxaa

ivaYaya. gaiNat ]<arpi~ka

[ya<aa 7 vaI gauNa 25

idnaaMk vaoL 40 imanaITo

P`aSna 1 laa. irkamyaa jaagaa Bara. P`a%yaokI p`Snaasa 1 gauNa 04 gauNa

1. 3

2. sarasarI

3. 53

4. sama

p``Sna 2 ra. A. vyaa#yaa ilaha. P`a%yaokI p`Snaasa 2 gauNa kaoNatohI 3 06 gauNa

1. “ eKaVa saM#yaocyaa Gana sva$pat idlaolyaa varcyaa saM#yaocaa tovaZyaa vaoLosa gauNaakar krNao. mhNajao GaataMk haoya.”

2. “ ekuNa idlaolyaa saM#yaaMcaI baorIja va BaagaIlao ekuNa saM#yaa baraobar sarasarI haoya.”

3. vyast calana mhNajao “ jaovha ek baaba vaaZlyaasa itcyaaSaI saMbaiQat baaba kmaI haoto. ek baaba kmaI Jaalyaasa itcyaaSaI saMbaiQat baaba vaaZto. yaa daona baabaIMcaa gauNaakar isqar Asatao. tovha %yaasa vyast calana Asao mhNatat.”

4. mau_la AaiNa sarLvyaaja imaLUna jaI r@kma yaoto itlaa rasa Asao mhNatat.

ba. ]dahrNao saaoDvaa. P`a%yaokI p`Snaasa 2 gauNa kaoNatohI 3 06 gauNa

1. Gaat saaMgaa

(4/3)⁵=(4/3)×(4/3)×(4/3)×(4/3)×(4/3)

yaoqao payaa (4/3) va GaataMk 5 Aaho.

2. gaaopalalaa imaLalaolao sava- ekuNa ivaYayaatIla gauNaaMcaI baorIja..

42 82 56 68 ..248

ekuNa ivaYayaaMcaI saM#yaa ..4

gauNaaMcaI baorIja

gauNaaMcaI ekuNa saM#yaa

248

..62

tr gaaopalalaa gauNaaMcaI ekuNa sarasarI 62 Aaho.

3. mau_la 500 $. maudt 2 vaYa- dr 20

100 $. 1 vaYaa-cao vyaaja 20 $.

500 $. 1 vaYaa-cao vyaaja 500. 20 $.

100

500 $. 2 vaYaa-cao vyaaja 500.20 2

100

200 $pyao.

500 $. 2 vaYaa-cao ekuNa vyaaja 200 $. Vavao laagaola.

4. 5⁷ caI ikMmat kaZa.

5× 5× 5× 5× 5× 5× 5

78125

5⁷ caI ikMmat 78125 haoya.

P`aSna 3 ra. idGaao-<arI ]dahrNao saaoDvaa. P`a%yaokI p`Snaasa 3 gauNa 09 gauNa

1. (4/5)³÷ (4/5)²saaoDvaa.

= (4/5)³

= (4/5)²

4/5 × 4/5 × 4/5

4/5 × 4/5

= (4/5)^{3 2}

= (4/5)

2. kahI idvasaacao ]%pnna .. 90 78 99 72

90 78 99 72

339

84.75 $pyao .

tr vaDapava vaalyaacao raojacao sarasarI ]%pnna 84.75 $pyao Aaho.

3. 5 iSaxakasa ..82 maulao

tr e@sa ..3 e@sa Asao maanaU

82 38

5 e@sa itrksa gauNaakar k$na

e@sa … 38..5

e@sa … 190

e@sa … 2.31

e@sa … 2

ivaVaqyaa-McaI yaadI

Anauk`maaMk	ivaVaqyaa-McaI naavao
1	naoha AanaMda maaoihto
2	pUjaa p`kaSa paTIla
3	raohINaI Bagavaana gaaDo
4	yaaoigata kaiSarama jaaQava
5	irnaa p`omaisaMga djaI-
6	rSmaI ivalaasa qaaorvao
7	sauip`yaa Aabaasaahoba inaLo
8	sabaa rifk SaoK
9	ip`yaMka mahoMd` idvaTo
10	AakaSa AanaMda kaMbaLo
11	Aaisaf ramaSaoro SaoK
12	ivajaya sauinala AarsauD
13	gaNaoSa d<aa~ya kuTo
14	ivaSaala AanaMd jagatap
15	AaoMkar p`kaSa vaaxao
16	ra^baIna Baaskr imarpgaar
17	SaahId idladar SaoK
18	Saikla saahobalaala pzaNa
19	AakaSa KrBaana maaOya-
20	Saah$K hbaIba SaoK
21	P`aoma rajaU ksabao
22	rajaU sauroSa gaaoLo
23	ivaSaala rmaoSa Krat
24	[krar Aba`arAhmad SaoK
25	saumaoQa rivaMd` pvaar
26	SauBama rahula SaLko
27	?iYakoSa naaganaaqa kaMbaLo
28	AaiSaYa bauQddasa maaoro
29	saMkot rajaoMd` pvaar
30	saaihla Bagavaana saabaLo
31	ivajaya ra^bana kaLpuMD
32	iSalavaMt bauQddasa maaoro
33	EaIkaMt iSavaajaI kaMbaLo
34	saagar janaad-na Dakvao
35	idgaMbar naarayaNa Tomakr
36	SaakIr mahmadjahUr kuDaLkr
37	saagar vasaMt Agark
38	svaPnaIla Baanaudasa AMgaarKo
39	rajaoSa SaMkr ihro
40	$palaI dyaanaMd jaMgama
41	Axaya ASaaoK Krat
42	AadoSa saMtaoYa pvaar
43	igarIYa idlaIp jaaQava
44	gaNaoSa kuMDilak baarvakr
45	salamaana Akbar naa[-k
46	Kotna sauinala iDsaaojaa
47	Ajaya sauinala ]baaLo
48	rahula iBakajaI maaoro

]pk`maaMcaI yaadI

1. saM#yaocyaa Dao@yaavar saM#yaa basaivaNao.

2. Gaat AaoLKUna gauNaakar kra.

3. saM#yaocyaa Dao@yaavar Gana doNao.

4. calaa ik`koT KoLUyaa.

5. pustk vaacana spQaa-.

6. kama kra kama kra.

7. ba^Mk banavaa. ba^Mkocaa KoL.

8. qaaDI foka sau~ saaMgaa.

9. AaoLKa pahU maI kaoNa.

10. ivaivaQa AQyaapna pQdtIMcaa va SaOxaiNak saaQanaaMcaa vaapr.

11.cyaa 5vyaa GaatacaI KoLacaI pQdt.

12.calaa Saaibdk ]dahrNao saaoDvaUyaa.

13. paya samaana Gaat samaana ek Asatao pahuyaa.

14. SaaLota jaa}yaa gaiNat iSakUyaa.

15. calaa KoLUyaa gaiNatI KoL.

Projects

Pages

VIBRATION ANALYSIS OF CYLINDRICAL THIN SHELL

Wednesday, 10 August 2011

MARATHI PROJECT

No comments:

Post a Comment